مریم طالشی
گزارش نویس

پاییز به خواب رفته‌اند و حالا زمان بیداری آنهاست. سرخ‌رویان زیبا چیده شده در جعبه‌های پلاستیکی، مسیر کوتاه مزرعه تا لب جاده را پیموده‌اند و طراوت‌شان را به رخ مسافران می‌کشند. «دلند» را به توت فرنگی می‌شناسند؛ شهری کوچک از توابع رامیان استان گلستان. دلند واژه‌ای طبری و به معنای منطقه پوشیده از جنگل است. جنگل‌های انبوه دلند خاصه در بهار زیباست. زیبایی البته توصیفی نیست که آنچنان که باید حق مطلب را ادا کند. دلربا بهتر است، شاید هم دل‌انگیز. هرچه هست، آدم را جوری مسحور می‌کند که دلش نمی‌آید به‌راحتی بگذرد، خصوصاً اگر بوی توت فرنگی تازه منطقه را برداشته باشد.
توت فرنگی لب جاده دلند با تمام دلربایی‌اش ارزان است، ارزان‌تر از آنچه فکرش را بکنید. البته قیمت بشدت رقابتی است اما بین کیلویی 30 تا نهایتاً 45 هزار تومان متغیر است. این یعنی چیزی حدود یک سوم قیمت توت فرنگی در مرکز شهر تهران. تازه طعم توت فرنگی تازه‌چین دلند کجا و توت‌های مغازه کجا. گرچه که نمی‌شود به توت‌های مغازه هم خیلی ایراد گرفت اما خب هرکسی می‌داند محصول تازه چیده شده کنار جاده یک چیز دیگر است و قیمت هم البته شاخص مهم و تعیین‌کننده‌ای است.
فروشندگان با روی خوش پذیرای مشتری می‌شوند. هرکدام تلاش دارند متاع خود را به بهترین شیوه عرضه کنند. پشت این لبخندها و تعارف‌ها اما غم و شاید بهتر است بگوییم اضطرابی هم نهفته است.
«امسال به دلیل گرمای هوا توت فرنگی زودتر رسیده و این از جهاتی خوب است اما یک ایراد هم هست و آن این است که خود گرما باعث می‌شود زمان بین چیدن تا رساندن میوه به تره‌بار به ناچار کوتاه‌تر شود چون عمر محصول هم در گرما کمتر می‌شود. توت فرنگی میوه حساسی است و مدت زمان کمی وقت دارد تا مصرف شود بخصوص توت فرنگی‌های ما که به اصلاح محلی است و دستکاری نشده است.»
این را نورالدین یکی از توت فرنگی‌کاران منطقه می‌گوید و ادامه می‌دهد: «ما از بذر توت فرنگی محلی استفاده می‌کنیم و به همین خاطر هم هست که توت‌هایمان مزه‌دار است اما بعضی توت‌کاران از بذر و پایه خارجی استفاده می‌کنند تا محصولشان مقاوم‌تر و درشت‌تر شود. از طرفی تگرگ و باران تند روی محصول ما اثر منفی می‌گذارد و گاهی یک تگرگ زحمت چند ماهه توت فرنگی‌کاران را به باد می‌دهد. دلال‌ها هم همیشه هستند و سود اصلی به جیب آنها می‌رود. کشاورز به نفعش است که محصول را هرچند کم لب جاده بفروشد تا به دلال چون در آن صورت همان سود اندک هم دستش را نمی‌گیرد. زحمت اصلی را کشاورز می‌کشد و سود را دلال و مغازه‌دار می‌برند.»
الناز محبی، کارشناس گیاه‌پزشکی هم از شرایط کاشت توت فرنگی و مشکلات کشاورزان چنین می‌گوید: «آماده کردن زمین توت فرنگی شرایط خاصی دارد و به این صورت است که چند ماه پیش از عملیات کاشت باید حتماً آماده‌سازی که شامل بررسی حاصلخیزی و کیفیت خاک است انجام شود. این کار عمدتاً توسط آزمایشگاه‌های آب و خاک انجام می‌شود و کارشناسان کشاورزی در این رابطه به کشاورزان کمک می‌کنند و نمونه‌های خاک را که از طریق کشاورزان ارسال می‌شود بررسی می‌کنند. با این کار دستورالعملی مناسب برای کاشت تهیه می‌شود که در آن به کشاورز توصیه می‌شود چه مقدار کودهای پتاسه و فسفره را باید استفاده کند. در مرحله بعد و زمان کاشت توت فرنگی هم باید شرایط ویژه‌ای را رعایت کرد از جمله اینکه خاک باید حتماً مرطوب باشد و بلافاصله بعد از کاشت بوته‌ها باید مزرعه را آبیاری کرد. این مسأله اهمیت زیادی دارد و اگر رعایت نشود ممکن است به خشک شدن گیاه در خاک و از بین رفتن بوته‌ها منجر شود. به همین دلیل کم‌‌آبی بشدت توت فرنگی‌کاران را تحت تأثیر قرار می‌دهد و محصول آنها را با مخاطره مواجه می‌کند. بوته‌های کاشته شده هم باید شرایط خاصی داشته باشند از جمله اینکه برگ‌های بوته‌ها پیر و پژمرده نباشند و اگر بوته‌ها دارای چنین برگ‌هایی است باید حتماً این برگ‌ها را قطع کرد که خود این کار بشدت وقتگیر و سخت است اما از جهتی روی کیفیت محصول تأثیر زیادی دارد. عمق کاشت نشای توت فرنگی هم اهمیت زیادی دارد و عمق آن خیلی مهم است که باید مناسب باشد، یعنی نه خیلی عمیق و نه کم‌عمق.»
محبی ادامه می‌دهد: «زمان برداشت توت فرنگی هم اهمیت زیادی دارد و به مواردی از جمله آب و هوا، جنس خاک، خصوصیات رقم و نحوه مصرف بستگی دارد. منظور از نحوه مصرف این است که آیا توت فرنگی قرار است برای تازه‌خوری مصرف شود یا برای تهیه محصولاتی مثل مربا و کنستانتره به کارخانه حمل شود. برای هرکدام از اینها زمان چیدن توت فرنگی متفاوت است. بهترین زمان برداشت توت فرنگی در ساعات خنک روز و اول صبح است که میوه‌ها سفت و تازه هستند اما همین میوه‌های سفت و تازه خیلی زود شل و خراب می‌شوند و به همین دلیل بسیار مهم است که زمان طلایی رساندن آن به دست مشتری را حفظ کرد. تمام اینها فشار زیادی به کشاورز وارد می‌کند و از طرف دیگر حمایت‌های کافی از کشاورزان صورت نمی‌گیرد و دورریز محصول زیاد می‌شود. آفات توت فرنگی هم تأثیر زیادی روی هدررفت محصول دارد و از جمله آفاتی که محصول توت فرنگی را تهدید می‌کند، سوختگی برگ توت فرنگی، سفیدک پودری، کپک خاکستری و حلزون است.»
توت فرنگی علاوه بر اینکه میوه‌ای خوشمزه و دلچسب برای روزهای بهاری است، برای تهیه مربا، دسر، شربت و شیرینی هم بسیار جذاب است. عاشقان توت فرنگی علاوه بر اینکه ایام را با خوردن این میوه برای خود دلچسب می‌کنند، می‌توانند از فواید آن نیز بهره ببرند. خبر خوب این است که توت فرنگی کالری بسیار پایینی دارد و شما با خوردن یک فنجان توت فرنگی تازه چیزی حدود 49 کالری دریافت می‌کنید. علاوه بر آن قند این میوه نیز به نسبت پایین است و اسید الاگیک موجود در آن به همراه آنتی اکسیدان‌های دیگر به کاهش هضم غذاهای نشاسته‌ای کمک می‌کند و به این ترتیب کمک خوبی برای افراد مبتلا به دیابت نوع دو محسوب می‌شود تا سطح قند خون خود را با میل کردن توت فرنگی کنترل کنند. همچنین توت فرنگی منبع فوق‌العاده‌ای از ویتامین سی و فیبر است و خواص ضد سرطانی دارد. این میوه می‌تواند به یاری افراد مبتلا به فشار خون هم بیاید و این کار را به کمک آنتوسیانین‌های موجود در خود انجام می‌دهد که نوعی آنتی‌اکسیدان قدرتمند است و سبب کاهش رطوبت عروق خونی می‌شود که در نتیجه آن فشار خون کم می‌شود.
با این حرف‌ها احتمالاً شما هم اگر در حال خواندن این مطلب هستید، یکهو هوس توت فرنگی کرده باشید آن هم توت‌های محلی تازه‌چین که اگر خوش‌شانس باشید و مسافر این فصل گلستان شوید، نصیبتان خواهد شد؛ فصلی که توت فرنگی‌ها از خواب بیدار شده‌اند.

بــــرش

بهترین زمان برداشت توت فرنگی در ساعات خنک روز و   اول صبح است که  میوه‌ها سفت و تازه هستند اما همین میوه‌های سفت و تازه خیلی زود شل و خراب می‌شوند و به همین دلیل بسیار مهم است که زمان طلایی رساندن آن به دست مشتری را حفظ کرد