شهر «سمرقند» ازبکستان پنجشنبه گذشته میزبان چهارمین نشست کشورهای همسایه افغانستان با مشارکت وزرای امور خارجه و مقامات جمهوری اسلامی ایران، چین، روسیه، پاکستان، تاجیکستان، ترکمنستان و ازبکستان بود و این در حالی بود که نماینده‌ای از حکومت طالبان در این نشست جایی نداشت. حسین امیرعبداللهیان، «چین گانگ»، «سرگئی لاوروف»، «سراج‌الدین مهرالدین»، «بختیار سعیداف» وزرای خارجه ایران، چین، روسیه، تاجیکستان، ازبکستان، «حنا ربانی»، وزیر مشاور در امور خارجی پاکستان و «وفا حاجی اف»، معاون وزیر خارجه ترکمنستان از جمله مقامات حاضر در این نشست بودند که با هدف بررسی اقدامات شرکای منطقه‌ای برای تسهیل حل‌وفصل سیاسی بحران افغانستان و کمک به برقراری ثبات وضعیت انسانی و اجتماعی- اقتصادی در این کشور دور یکدیگر جمع شدند. وزیر امور خارجه ایران با حضور فعال در این نشست علاه بر تشریح پیشنهادات جمهوری اسلامی جهت کمک به حل بحران افغانستان در دومین نشست چهارجانبه ایران، چین، روسیه و پاکستان هم حضور یافت و رایزنی‌های فشرده‌ای را برای تبیین دیدگاه کشور در خصوص همکاری‌های منطقه‌ای از سر گذراند.
 
انتقاد ایران از کوتاهی‌های طالبان
 امیرعبداللهیان در سخنان خود در این نشست شش پیشنهاد جامع را برای کمک به حل موضوع افغانستان مطرح کرد. وزیر امور خارجه هزینه‌هایی را که ایران با پذیرفتن صدها هزار آواره جدید افغان در دوره اخیر که تعداد اتباع افغانستانی مقیم ایران را به میلیون‌ها نفر رساند، متحمل شده، نشان‌دهنده سیاست انسان‌دوستانه ایران در قبال مردم مظلوم افغانستان دانست. امیرعبداللهیان با یادآوری اینکه حکومت سرپرست افغانستان طی یک سال و ۹ ماه گذشته در عمل به تعهدات حکمرانی خوب در قبال مردم افغانستان و کشورهای همسایه کوتاهی‌های جدی داشته است، تأکید کرد که قصور در تأمین امنیت و معیشت مردم نتیجه‌ای جز مهاجرت بیشتر آنها و افزودن فشار بر کشورهای همسایه بویژه ایران ندارد. او افزایش تنش‌های مرزی، استمرار قاچاق مواد مخدر و عدم تسهیل حقابه منابع آبی مشترک را از جمله عواملی دانست که تصویر مناسبی از تعامل متقابل در برابر حسن‌نیت و رویکرد همکارانه ایران به نمایش نمی‌گذارد.
 وزیر امور خارجه در ادامه شش پیشنهاد جمهوری اسلامی را برای کمک به حل بحران افغانستان مطرح کرد و در نخستین توصیه یادآور شد که مشکلات متراکم منطقه‌ای و بویژه افغانستان، با یک الگو و مدل همکاری‌های منطقه‌ای که باید توسط سازمان ملل و سازمان‌های بین‌المللی حمایت شوند، قابل حل و مدیریت هستند. امیرعبداللهیان در تبیین دومین راهکار گفت: «تأکید داریم که کاسته شدن میزان فشارهای اقتصادی در افغانستان بر پدیده مهاجرت آوارگان و حتی وضعیت گروه‌های تروریستی مؤثر است، لذا از سازمان‌های بین‌المللی سازمان ملل و تمامی سازمان‌های بشردوستانه انتظار می‌رود با افزایش کمک‌های بشردوستانه و تدابیر لازم در بهبود اوضاع اقتصادی و آرامش و ثبات امنیتی افغانستان کمک کند.»
وزیر امور خارجه در سومین پیشنهاد خود به افزایش چندین برابری کشت مواد مخدر در ۲۰ سال اشغال امریکا اشاره کرد و گفت: «جمهوری اسلامی ایران آمادگی کامل دارد تا در همکاری دو یا چندجانبه برای مبارزه با مواد مخدر و تجارت آن، با سازمان‌های بین‌المللی و هیأت حاکمه موقت افغانستان همکاری نزدیک داشته باشد.» امیرعبداللهیان در تشریح توصیه چهارم تأکید کرد که ایران آمادگی دارد با کمک سازمان ملل و همکاری حکومت کابل ظرفیت‌های علمی در افغانستان را گسترش دهد. گفتنی است هم اینک نزدیک به ۷۰۰ هزار دانش‌آموز و بیش از ۴۰ هزار دانشجوی افغانستانی در حال تحصیل در مراکز تحصیلی و دانشگاهی جمهوری اسلامی ایران هستند.
وزیر امور خارجه در توصیه پنجم از سازمان ملل متحد خواست که در چهارچوب وظایف حرفه‌ای و انسانی و مستقل خود برای میلیون‌ها آواره و مهاجر افغان در ایران و میلیون‌ها افغانستانی در افغانستان تلاش‌های مؤثری از خود نشان دهد. رئیس دستگاه دیپلماسی کشورمان در ششمین و آخرین پیشنهاد تأکید کرد که الگوی منطقه‌ای حل مشکلات و بحران‌ها در قریب به دو سال گذشته زمینه قابل دفاع برای یک گفتمان هماهنگ و حفظ ابتکارهای منطقه‌ای در نشست آتی در دوحه است و باید مورد توجه ویژه قرار گیرد. در پایان این جلسه نیز امیرخان متقی سرپرست وزارت خارجه هیأت حاکمه سرپرستی موقت افغانستان نیز که به دعوت ازبکستان به سمرقند سفر کرده بود وارد نشست شد و به تشریح تحولات کنونی در افغانستان و مواضع هیأت حاکمه سرپرستی موقت افغانستان پرداخت.
 
دومین نشست چهارجانبه
برگزاری دومین نشست چهارجانبه ایران، روسیه، چین و پاکستان درباره افغانستان با حضور امیرعبداللهیان، «سرگئی لاوروف»، «چین گانگ» و همچنین «حنا ربانی»، وزیر مشاور در امور خارجی پاکستان از دیگر رویدادهایی بود که روز پنجشنبه و در حاشیه نشست کشورهای همسایه افغانستان صورت گرفت. مقامات حاضر در این نشست امریکا را مسئول وضعیت کنونی افغانستان خوانده و بر تشکیل حکومت فراگیر در این کشور تأکید کردند. وزرای حاضر در این نشست بر نگرانی عمیق خود در مورد وضعیت امنیتی مرتبط با تروریسم در افغانستان تأکید کرده و خاطرنشان کردند تمامی گروه‌های تروریستی شامل داعش، القاعده، جنبش اسلامی ترکستان شرقی، تحریک طالبان پاکستان، ارتش آزادیبخش بلوچستان، جیش‌العدل و غیره، مستقر در افغانستان، تهدیدی جدی برای امنیت منطقه‌ای و جهان هستند.
 
رایزنی‌های دوجانبه دیپلمات‌ها
وزیر امور خارجه در حاشیه نشست سمرقند با شماری از مقام‌های حاضر در این نشست دیدار کرد. امیرعبداللهیان در ملاقات با «امیرخان متقی»، سرپرست وزارت خارجه دولت سرپرستی موقت افغانستان به موضوع حقابه ایران از هیرمند اشاره کرد و آن را مشکلی مزمن خواند که ضرورت دارد اقدام جدی از سوی هیأت حاکمه سرپرستی موقت افغانستان در این رابطه صورت گیرد. رئیس دستگاه دیپلماسی اقدامات به عمل آمده کنونی از سوی افغانستان را لازم اما غیرکافی خواند و گفت: «ملاک اصلی برای ایران، دریافت عینی و ملموس حقابه است.» همچنین وزیر امور خارجه در دیدار «حنا ربانی»، وزیر مشاور در امور خارجی پاکستان بر همکاری نزدیک دو کشور در خصوص افغانستان و همچنین استفاده ایران و پاکستان از ظرفیت‌های اقتصادی مکمل در حوزه همکاری‌ها تأکید کرد. رئیس دستگاه دیپلماسی با ابراز خرسندی از آماده افتتاح شدن خط انتقال برق پولان به گوادر و همچنین بازارچه مرزی پیشین - مند اجرای این پروژه‌ها را بیانگر ظرفیت‌های دو طرف برای همکاری‌های بیشتر خواند. دیدار با «سراج‌الدین مهرالدین»، وزیر خارجه تاجیکستان و «بختیار سعیداف» همتای ازبکستانی از دیگر برنامه‌های وزیر امور خارجه کشورمان در حاشیه نشست سمرقند بود.گفتنی است مقام‌های حاضر در نشست سمرقند در پایان این نشست در بیانیه‌ای بر اهمیت تشکیل نظام حکمرانی فراگیر و جامع در افغانستان که منعکس‌کننده منافع همه اقشار جامعه این کشور باشد، تأکید کردند و قرار شد نشست بعدی در عشق‌آباد برگزار شود.