بررسی اهمیت برنامه‌های سینمایی تلویزیون در گفت‌وگو با تهیه‌کننده برنامه «نقد سینما»
سرنخ‌هایی برای اهالی و علاقه‌مندان جوان سینما
برندهای سینمایی تلویزیون همیشه جزو پرمخاطب‌ترین تاک‌شوهای تلویزیونی بوده‌اند. برنامه‌هایی که برندهای نامدار و اثرگذار مهمی را برای سال‌های متمادی به فضای سینما و نقد و تحلیل شناساندند و توانستند سهم بزرگی در ساخت سینمای ایران و هر آن چیزی که امروز در چنته دارد، خوب یا بد، داشته باشند. اما ناپایداری برندها و چهره‌های این دست برنامه‌ها در سال‌های اخیر تلویزیون نشان می‌دهد که اهمیت آنها بدرستی شناخته و جدی گرفته نشده است. در این باره با یوسف بچاری، تهیه‌کننده برنامه «نقد سینما» گفت‌وگو کردیم.
علت اقبال مخاطب به برنامه‌های سینمایی تلویزیون چیست؟
سینما در هر فرم و قالبی همیشه جذاب بوده و همیشه مصاحبه‌ها با چهره‌های سینمایی در رسانه‌ها مورد استقبال قرار می‌گیرد. این جذابیت در شکل‌های مختلف بروز می‌کند چون سینما هم هنر است و هم صنعت، ظرفیت آن را دارد که همه طبقات را به خود جلب کند. هم آن‌هایی که موضوعات اصطلاحاً زرد سینما را دنبال می‌کنند و هم دیگرانی که در سینما به‌دنبال مفاهیم عمیق فلسفی و نگاه‌های هنری هستند، گمگشته خود را در آن می‌یابند. بنابراین هم جذابیت آن به طور کلی زیاد است و هم گستردگی حوزه‌هایی که می‌شود جذابیت را در آن پیدا کرد.
به نظر می‌رسد که جذابیت این دست برنامه‌ها افت کرده باشد. ما برنامه‌هایی مثل سینمایک و سینماچهار را داشتیم که به نوعی مخاطب‌پرور و حتی فیلمسازپرور بودند. به نظر شما آن جذابیتی که برنامه‌های سینمایی در یک دهه قبل داشته‌اند، هنوز هم وجود دارد؟
بله، درست است. فراموش نمی‌کنیم که در دوره‌ای برنامه‌ای مثل «هنر هفتم» باعث شده بود که یک نسلی به سینما علاقه و گرایش پیدا کنند و خیلی از فیلمسازانی که امروز هستند خودشان را تحت تأثیر آن برنامه‌ها می‌دانند. الان طبیعتاً و به دلایل متنوع و زیادی، دیگر برنامه‌ها آن قدرت را ندارند. در زمانی که برنامه‌ای مثل «هنر هفتم» پخش می‌شد، صرف نظر از کیفیت برنامه، منابع دسترسی به این محتواها بسیار محدود بود و نشریات تخصصی سینما هم در آن دوران کم بودند و به این واسطه بیشتر مورد اقبال قرار می‌گرفتند، اما امروزه با وجود فضای اینترنت و شبکه‌های اجتماعی، منابع دسترسی زیاد و برنامه‌های تلویزیون به طور عام در تمام جهان، کم‌فروغ‌تر شده است.
کیفیت برنامه‌های تلویزیون، سهمی در این افت مخاطب و اثرگذاری دارد؟
این موضوع قابل بحثی است اما علت اساسی همین است تلویزیون به علت گسترش دسترسی‌ها خیلی کم‌فروغ‌تر از قبل شده است.
اهمیت برنامه‌های سینمایی تلویزیون در برهه جشنواره فجر چیست؟
کارکرد این برنامه‌ها در مقطع جشنواره کمی متفاوت است. در روزهای برگزاری جشنواره، که معمولاً فضای سینما شلوغ وپرجنب و جوش است و غالباً هم حواشی‌ای وجود دارد که مخاطب آنها را به نحوی دنبال می‌کند، خیلی انتظار کارکرد جدی از برنامه‌ها وجود ندارد. عمده مسأله برنامه‌ها در این برهه، اطلاع‌رسانی و انتقال حال و هوا و شور و هیجان جشنواره است.
می‌خواهید بگویید کارکرد و مأموریت این برنامه‌ها در طول سال، از جهت اثرگذاری جدی بر مخاطب، بیشتر از کارکرد و مأموریت‌شان در دوره جشنواره است؟
دقیقاً؛ چون در طول سال هم بینندگان با آرامش بیشتری برنامه را پیگیری می‌کنند و هم موضوعات برنامه ثبات و تعادل بیشتری دارند و می‌شود با طمأنینه بیشتری آن را دنبال و درک کرد.
اگر بخواهید فهرستی از مهم‌ترین عوامل اثرگذار بر افت مخاطب برنامه‌های سینمایی تلویزیون را بگویید، آنها چه هستند؟
به مسأله زیاد شدن رقبای تلویزیون خصوصاً در فضای مجازی و پلتفرم‌ها که اشاره کردیم. دیگری کم تدبیری یا بی‌توجهی به سینما به‌عنوان «کلید پیشرفت» و نیز تغییر و ناپایداری برخی سیاست‌های تلویزیون در قبال سینماست. مهم است که بدانیم و روشن کنیم که نسبت به سینما در کجا ایستاده‌ایم؛ در کنار آن یا مقابل آن یا هر موضع دیگری که می‌شود نسبت به آن اتخاذ کرد.
آینده این دست برنامه‌ها را چطور می‌بینید؟
این برنامه‌ها در شکل‌های مختلف‌شان همیشه بوده‌اند. تا وقتی سینما هست، برنامه‌های سینمایی تلویزیون هم خواهند بود. اما اینکه در هر دوره کدام بعد در آن پررنگ‌تر می‌شود، مثلاً ماجرای سلبریتی‌ها بالا می‌آید، یا بیشتر به مسائل زرد سینما پرداخته می‌شود یا بحث‌های هنری و فنی و جدی‌تر آن مورد بررسی قرار گیرد، مسأله‌ای است که به فاکتورهای زیادی از جمله نگاه مدیران و تصمیم گیران تلویزیون بستگی دارد.
اهمیت این برنامه‌ها را در چه می‌دانید؟
برنامه‌های سینمایی تلویزیون واقعاً مهم هستند. ممکن است زمانی میدان چالش و رقابت بین مدیران سینمایی و سینماگران قرار بگیرند اما واقعیت این است که اگر بخواهیم همان الگوی برنامه‌های اثرگذار مثل «هنر هفتم» را دنبال کنیم، باید بدانیم این دست برنامه‌ها، به جوانان و کسانی که می‌‌خواهند سینما را به‌عنوان یک هنر جدی و رسانه تأثیرگذار مورد توجه قرار دهند، سرنخ می‌دهند و به آنان مسیر می‌دهد؛ چه از نظر فنی و تکنیکی و چه از نظر محتوایی و هنری.
یعنی این نیاز ضروری مخاطب، مهم‌تر و پایدارتر از رقابت‌های مدیران و چالش‌های گاه به گاه در فضای سینمای کشور است؟
باید برنامه‌ای ساخته شود که بتواند روی مخاطبش تأثیر بگذارد و با سرنخ دادن او را به مسیری ببرد که منحصر به فرد باشد. در این صورت، این برنامه‌ها رسالت‌شان را انجام داده‌اند. خیلی قبل‌ترها من برنامه‌ای درباره کتاب برای نوجوانان تهیه‌کنندگی می‌کردم. دخترخانمی از یکی از نقاط دور افتاده سیرجان، از طریق همین راه‌های ارتباطی صداوسیما که خیلی هم با آنها شوخی می‌شود، تماس گرفت و گفت دوست دارم کتاب بخوانم و بنویسم اما دسترسی ندارم. ما توانستیم در یک پروسه‌ای، کاری کنیم که این دخترخانم به کتاب دسترسی پیدا کند و امروز که پس از حدود 12سال با هم در ارتباط هستیم، او یک نویسنده نوپا شده و آثارش دارد منتشر می‌شود.
من به‌عنوان جزء کوچکی از این سپهر رسانه‌ای احساس می‌کنم که همین یک اتفاق، کافی است! همین که کسی از فضای یک برنامه نوجوانانه و سرنخ‌هایش به این نقطه رسیده است، اتفاق مهمی است و برنامه‌های سینمایی تأثیر بسزایی در این اتفاق‌ها می‌توانند داشته باشند.
بــــرش
سرنخ‌های سینما در برنامه‌های تلویزیونی است
برنامه‌های سینمایی تلویزیون واقعاً مهم هستند. ممکن است زمانی میدان چالش و رقابت بین مدیران سینمایی و سینماگران قرار بگیرند اما واقعیت این است که اگر بخواهیم همان الگوی برنامه‌های اثرگذار مثل «هنر هفتم» را دنبال کنیم، باید بدانیم این دست برنامه‌ها، به جوانان و کسانی که می‌‌خواهند سینما را به‌عنوان یک هنر جدی و رسانه تأثیرگذار مورد توجه قرار دهند، سرنخ می‌دهند و به آنان مسیر می‌دهد؛ چه از نظر فنی و تکنیکی و چه از نظر محتوایی و هنری.
