احضار دوباره سفیر ایران در جمهوری آذربایجان در شرایطی که مقام‌های این کشور دور تازه‌ای از تنش‌های دیپلماتیک با تهران را آغاز کرده‌اند، چندان غافلگیرانه نبود. وزارت خارجه جمهوری آذربایجان روز گذشته در واکنش به یادداشت اعتراضی جمهوری اسلامی ایران به فضاسازی ضد ایرانی رسانه‌های جمهوری آذربایجان سفیر ایران را احضار کرد و مدعی شد که این یادداشت درباره رسانه‌های جمهوری آذربایجان منعکس‌کننده واقعیت نیست. در همین رابطه «آیخان حاجی‌زاده»، یکی از مقام‌های دیپلماتیک باکو در ادعایی پیشدستانه اتفاقات پیش‌آمده در روابط دو کشور را ناشی از اقدامات یکجانبه طرف ایرانی دانسته و مدعی شده که اقدامات خیرخواهانه طرف آذربایجانی به حد کافی از سوی ایران پاسخ داده نشده است.
احضار سفیر ایران و خبرهایی را که در روزهای اخیر از تحرکات مشکوک مرزی باکو در مرزهای شمالی کشور حکایت می‌کند، می‌توان در پیوند با روند مناسبات رو به افزونی ارزیابی کرد که در هفته‌های اخیر میان جمهوری آذربایجان و رژیم صهیونیستی جریان یافته است؛ روندی که به تقویت تحرکات نظامی باکو به پشتوانه حمایت‌های همه‌جانبه تل‌آویو در سرزمین‌های مورد مناقشه با ارمنستان و همچنین پروپاگاندای رسانه‌ای علیه ایران شتاب بخشیده است. هر چند حامیان رویکرد مبتنی بر تنش در میان مقام‌های آذربایجانی در مقابل رویکرد دیپلماتیک جمهوری اسلامی ایران ذیل سیاست تهدیدزدایی و تقویت ارتباطات منطقه‌ای‌اش نتیجه‌ای حاصل نکرده‌اند اما این امر مانع از آن نشده که بروز اتفاقاتی همچون حمله فردی با انگیزه شخصی به سفارت باکو در تهران و همچنین اقدامات متعارف نظامی جمهوری اسلامی در دفاع از منافع ملی‌اش در برابر تحریکات مشکوک مرزی دستمایه حملات تبلیغاتی مقام‌های آذربایجانی قرار نگیرد.

خط قرمز ژئوپلیتیک ایران
در ارزیابی مهم‌ترین دلایل بروز تنش‌های پیش‌آمده باید به تحرکاتی در مرزهای شمال غربی ایران از سوی جمهوری آذربایجان اشاره کرد که به نظر می‌رسد هدف تغییر عمده در مرز میان ایران و ارمنستان را دنبال می‌کند. این هدف درصدد است نوار مرزی شامل راه ارتباطی میان کشورمان و ارمنستان را قطع کرده و با ضمیمه کردن خاک این قسمت از نوار مرزی به جمهوری باکو، جمهوری آذربایجان را با ترکیه هم‌مرز کند. اقدامی که عملاً خلاف آتش‌بس ۹ نوامبر ۲۰۲۰ با ارمنستان به شمار می‌آید و باکو با اقدامات اخیر خود عملاً آن را زیر پا گذاشته است. این تحولات در حالی روی داده که جمهوری اسلامی چه در سال ۲۰۲۱ و چه در هفته‌های اخیر با برگزاری چندین مانور نظامی نشان داده است که قصد ندارد از مرز زمینی خود با ارمنستان بگذرد و به این راحتی در دامی که باکو برای دالان «زنگزور» پهن کرده است، بیفتد.

 اتحاد مشکوک
در چنین شرایطی برای مقام‌های آذربایجانی استفاده از لابی مقام‌های صهیونیستی در سطح بین‌المللی برای تحقق اهداف بلندپروازانه خود و منزوی کردن لابی ارمنستان در موضع مناقشات تاریخی خود در قره‌باغ حائز اهمیت بود. به همین دلیل آنها یکی از وجوه سیاست خارجی خود را بر مبنای نزدیکی هرچه بیشتر با تل‌آویو قرار دادند. اقدامی که قابل انتظار بود با واکنش تهران روبه‌رو شود. بنابراین وقتی «الی کوهن»، وزیر خارجه رژیم صهیونیستی در دیدار اخیر خود با «جیجون بایراموف»، وزیر خارجه جمهوری آذربایجان که به مناسبت افتتاح سفارت جمهوری آذربایجان در تل‌آویو صورت گرفته بود، از تشکیل جبهه متحد علیه ایران سخن گفت، مقام‌های دیپلماتیک جمهوری اسلامی ایران از آماده‌باش تهران در برابر چنین اتحاد مشکوک و سوگیرانه‌ای علیه ایران خبر دادند. هر چند مسئولان باکو مدعی شده‌اند که رژیم صهیونیستی در این کشور حضور ندارد اما به نظر می‌رسد که آذربایجان تحقق اهداف بلندپروازانه خود را در گرو بهره‌مندی از حمایت متحدی همچون اسرائیل می‌داند. طبیعی است که مقام‌های صهیونیستی هم فرصت را برای نفوذ خود در منطقه مناسب ببینند و از آن برای پیگیری اهداف ضد ایرانی خود در نزدیکی مرزهای کشورمان بهره گیرند.

اهداف شوم صهیونیست‌ها 
در این راستا نقش رژیم صهیونیستی در بروز  تنش‌های پیش‌آمده میان تهران و باکو غیرقابل‌انکار است. نقشی که مبتنی بر ایجاد هزینه و تنش امنیتی در کنار مرزهای ایران تعریف شده و دو هدف مهم را دنبال می‌کند؛ هدف نخست از طریق به کارگیری عوامل این رژیم و به کارگیری سیستم‌های ارتباطی و فرودگاهی آذربایجان به دنبال وارد کردن  ضربه به اهدافی خاص در خاک ایران بوده است. همچون نقشی که تل‌آویو در وقوع حملات تروریستی علیه مراکزی در ایران و چند ترور صورت گرفته در ارتباط با دانشمندان هسته‌ای ایران ایفا کرده است. دومین هدف مقام‌های صهیونیستی را می‌توان در تلاش آنها برای دامن زدن به گسل‌های قومی و جعل و مفاهیم تاریخی برای قوم آذری و نفرت‌پراکنی با هدف واگرایی در میان اقوام آذری‌زبان در سرزمین مادری یعنی ایران دانست؛ اقدامی که برای به اجرا در آوردن آن مقام‌های باکو هم به تدریج به کمک آمده‌اند.   

نمایش قدرت ایران
همه اینها در حالی است که مقام‌های کشور با وقوف کامل نسبت به آنچه در پیوند تنگاتنگ باکو و تل‌آویو در جریان است، آمادگی خود را برای رویارویی با هر اقدامی که در مغایرت با توافقات مرزی صورت گرفته و همچنین منافع امنیتی کشورمان قرار گیرد، نشان داده‌اند. پیگیری توأمان دیپلماسی و رزمایش نظامی سیاست هوشمندانه‌ای بود که با هدف جلوگیری از به اجرا درآمدن توطئه اشغال نوار مرزی ایران و ارمنستان و مسدود شدن راه ارتباطی میان دو کشور به اجرا درآمد. در همین راستا چندی پیش کیومرث حیدری فرمانده نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی یکی از دلایل انجام رزمایش‌های نظامی در مرزهای شمال غربی کشور را افزایش حساسیت ایران به مرز مشترک با جمهوری آذربایجان به خاطر حضور یک عنصر ناخوانده و برهم زننده امنیت عنوان کرد. امری که نشان می‌دهد کشور درباره نزدیکی بیش از پیش باکو و تل‌آویو به یکدیگر در بالاترین سطح آمادگی اطلاعاتی- امنیتی و نظامی قرار دارد.
بنابراین آنچه تهران انتظار دارد آن است که مقام‌های آذربایجان به عنوان یکی از همسایگان شمالی کشور در دام اهداف و انگاره‌های بازیگرانی نیفتند که قصد دارند خواسته‌ها و منافع ویژه خود را در زمین رویارویی با ایران محقق سازند.
پیامد هر اقدامی از سوی آذربایجان مبنی بر ایجاد دالان «زنگزور» و تلاش تل‌آویو برای تقویت بیش از پیش رابطه خود با مقام‌های آذربایجانی و همچنین موج فضاسازی گسترده‌ای که جریان رسانه‌ای در این کشور به جریان انداخته است، رابطه تهران و باکو را بیش از پیش در مرحله حساسی قرار داده که هر اقدام شتابزده‌ای می‌تواند هزینه‌های غیر قابل جبرانی را برای رژیم باکو داشته باشد.