پرونده ثبت جهانى میراث ناملموس گلاب‌گیری سنتی ایران به یونسکو ارسال شد
بخت‌آزمایی دوباره مهرگان و رباب برای ثبت به نام چند کشور
معاون میراث فرهنگى کشور از ارسال پرونده میراث فرهنگى ناملموس «تولید سنتی گلاب و سنت‌های اجتماعى و فرهنگى وابسته به آن» از سوی ایران برای ثبت در فهرست میراث جهانى ناملموس به یونسکو خبر داد. به گفته علی دارابی این پرونده همراه با دو پرونده چند ملیتی جشن مهرگان و هنر ساختن و نواختن ساز رباب آذرماه ۱۴۰۳در دستور کار کمیته میراث فرهنگی ناملموس یونسکو قرار خواهد گرفت. پرونده جشن مهرگان به صورت مشترک با کشور تاجیکستان و پرونده هنر ساختن و نواختن رباب به صورت مشترک با کشورهاى تاجیکستان، ازبکستان و افغانستان یکبار دیگر در سال 1403 مورد ارزیابی کارشناسان یونسکو برای ثبت در فهرست جهانی میراث ناملموس یونسکو قرار می‌گیرد. این دو پرونده شانس ثبت جهانی در سال 1401 را از دست دادند.
ایران برای آذرماه امسال (۱۴۰۲) نیز ثبت جهانی چهار پرونده میراث ناملموس زیارت رضوی، سنت افطاری، هنر تذهیب و جشن سده را در دستور کار کمیته میراث فرهنگى ناملموس یونسکو دارد.
«علی دارابى» می‌گوید: سنت گلاب‌گیری در ایران با نام پیامبر گرامى اسلام، حضرت محمد(ص) مزین شده است و گل‌های محمدى همه ساله در اردیبهشت ماه چیده و بر اساس و شیوه سنتى گلاب‌گیرى می‌شوند.
به گفته او گلاب‌گیری سنتی در بسیاری از استان‌هاى کشور به عنوان یک میراث ناملموس فرهنگى، زنده و جاری است و سنت‌های اجتماعى و فرهنگى ارزشمندى وابسته به این عنصر است.
مشهورترین گلاب‌گیری کشور به نام قمصر کاشان در اذهان عمومی جای گرفته است و هر ساله تعداد زیادی از گردشگران کشور برای تماشای گلاب‌گیری به قمصر می‌روند اما گلاب‌گیری سنتی تنها به کاشان و قمصر محدود نمی‌شود. گلاب‌گیری، سنت دیرینه بسیاری از شهرهای ایران است و مراسم سنتی گلاب‌گیری در برخی از شهرها در سال‌های اخیر در فهرست میراث ناملموس ملی قرار گرفته است. برای مثال آیین گلاب‌گیری لاله‌زار بردسیر کرمان ثبت ملی شده است و داراب فارس هم به دنبال ثبت ملی گلاب‌گیری سنتی در شهر خود است. مراسم گلاب‌گیری روستای گیلده شفت در گیلان هم در فهرست ملی کشور قرار دارد.
دو پرونده چند ملیتی
به گفته دارابی علاوه بر پرونده گلاب‌گیری سنتی، ایران ۲ پرونده جشن مهرگان و هنر ساختن و نواختن ساز رباب را نیز به صورت چند ملیتی در سال جاری برای یونسکو ارسال کرده است.
او می‌گوید: پرونده جشن مهرگان به صورت مشترک با کشور تاجیکستان و پرونده هنر ساختن و نواختن رباب به صورت مشترک با کشورهاى تاجیکستان، ازبکستان و افغانستان پس از انجام اصلاحات و تکمیل مدارکی که مورد نظر برای ثبت بوده، دوباره برای یونسکو ارسال شده است.
این دو، سال گذشته در هفدهمین نشست کمیته بین‌الدولی میراث فرهنگی ناملموس مطرح شدند اما به ثبت جهانی نرسیدند. به گفته کارشناسان عدم ثبت جشن مهرگان به دلیل ابهام‌هایی است که وجود داشته و گفته می‌شود این جشن در تاجیکستان مفصل‌تر از ایران برگزار می‌شود، هرچند این پرونده در سال ۱۴۰۰ اصلاح و یک بار دیگر به یونسکو فرستاده شده بود اما باز هم این پیشنهاد ریفر شد. پرونده «جشن مهرگان» که مشترک بین ایران و تاجیکستان تهیه شده، نخستین بار نبود که ریفر می‌شد؛ ایران پاییز سال ۱۳۹۹ در پانزدهمین نشست کمیته بین‌الدولی میراث فرهنگی ناملموس که به صورت مجازی برگزار شد، جشن مهرگان را مشترک با تاجیکستان برای ثبت به یونسکو معرفی کرده بود، اما در آن دوره هم ریفر شد. ایران در پرونده جشن مهرگان که در وب‌سایت یونسکو به اشتراک گذاشته شده، اشاره کرده است که گستره جغرافیایی این عنصر در مناطق روستایی شمال ایران، به‌ویژه در استان‌های گیلان، مازندران و گلستان و اجتماعات متعلق به زرتشتیان در استان‌های تهران، یزد، فارس، کرمان، سیستان و بلوچستان، البرز و خوزستان است.
اما پرونده دیگر ایران که در این دوره از اجلاس یونسکو رد شد، «هنر ساختن و نواختن رُباب» بود که حدود 4 سال پیش در فهرست میراث ملی ایران ثبت شده بود. این پرونده سال گذشته به صورت مشترک از سوی ایران، ازبکستان و تاجیکستان در هفدهمین نشست کمیته بین‌دولت‌ها برای پاسداری از میراث فرهنگی ناملموس به بررسی گذاشته شد، اما آن هم به پیشنهاد کارشناس یونسکو، ریفر شد. ایران تاکنون، 21 میراث معنوی و ناملموس را در فهرست یونسکو ثبت جهانی کرده است.
بــــرش
پرونده جشن مهرگان به صورت مشترک با کشور تاجیکستان و پرونده هنر ساختن و نواختن رباب به صورت مشترک با کشورهاى تاجیکستان، ازبکستان و افغانستان یکبار دیگر در سال 1403 مورد ارزیابی کارشناسان یونسکو برای ثبت در فهرست جهانی میراث ناملموس یونسکو قرار می‌گیرد. این دو پرونده شانس ثبت جهانی در سال 1401 را از دست دادند.