نیلوفر منصوری
خبرنگار

 وقتی «ماجراد» یوزپلنگ مادر با سه توله یوزی که در شکم داشت قربانی تصادف نوروزی در جاده میامی به عباس‌آباد در مسیر تهران-مشهد شد، یک سؤال دوباره ذهن افکارعمومی ایران را با خود درگیر کرد؛ اینکه چرا این مسیر ایمن‌سازی نمی‌شود تا دفتر مرگ این گونه در معرض انقراض، در جاده‌ای که از دل زیستگاه آخرین یوزپلنگ‌های بازمانده از 44 کشور آسیایی می‌گذرد، بسته شود؟
مدیرکل حفاظت محیط‌‌زیست استان سمنان به «ایران» می‌گوید:«نصب دوربین‌های کنترل سرعت برعهده پلیس راهور و سازمان راهداری قرار داده شده، فنس‌کشی جاده وظیفه اداره‌ کل راه و ترابری استان سمنان و روشنایی مسیر و نصب چراغ‌های مربوطه نیز برعهده وزارت نیرو و اداره راه استان سمنان گذاشته شده است.»
روز ششم فروردین 1402 بود که تلف شدن یک توله یوزپلنگ ماده بر اثر تصادف جاده‌ای در منطقه آزاد میامی خبرساز شد؛ خبری که آمار تلفات یوزپلنگ را در این محور افزایش و نشان داد با وجود افزایش این آمار، عزم جدی‌ای برای کنترل این حوادث وجود ندارد، زیرا مرداد سال گذشته نیز هشتمین یوز در این جاده تلف شد، اما نکته‌ای که اتفاق اخیر را نسبت به وقایع مشابه گذشته فاجعه‌آمیزتر کرده، این است که «ماجراد» یوز ماده کشته‌ شده در این حادثه، دارای سه جنین یوز در شکم خود بوده است.

زیستگاه‌های پیرامونی
 ظاهری ادامه می‌دهد:«طبق مشاهدات و شناسنامه‌دار کردن در طول سال 1401، 7 قلاده یوز مادر زایا در پارک ملی توران و علاوه بر آن یوز نر و تعدادی یوز کوچک همراه با مادر نیز در این پارک دیده شده است. دو بچه یوز ماده نیز سال گذشته توسط چوپانی از طبیعت و مادرشان جدا شدند. این جمعیت مادر زایا در طبیعت توران بی‌نظیر است و امیدواریم برای این جمعیت به فکر زیستگاه‌های پیرامونی باشیم، شاید این تعداد یوز برای این منطقه زیاد باشد و باید برای این منظور زیستگاه‌های پیرامونی را هم مدنظر قرار دهیم.»
مدیرکل حفاظت محیط‌‌زیست استان سمنان معتقد است برای ایمن‌سازی مسیر عبور یوزپلنگ باید نگاه ملی وجود داشته باشد. دیدگاه کارشناسی محیط‌‌زیستی بهرامعلی ظاهری اینگونه است که تمام دستگاه‌های متولی از جمله اداره راه‌وشهرسازی، وزارت نیرو، سازمان محیط‌زیست، پلیس راهور، وزارت کشور و بخصوص مردم باید دست به دست هم بدهند و محیط‌‌زیست کشور را در این زمینه یاری کنند.
این مسئول محیط‌زیست می‌گوید:«‌تاکنون 9 قلاده یوز در این محور تلف شده‌اند. زنگ خطری که از ابتدای دهه 90 توسط محیط‌زیست زده شد و به همین جهت طرح مطالعات میدانی و اقدامات لازم صورت گرفت. مطالعاتی که بعد از اتمام آن به عنوان مصوبه به دستگاه‌های مسئول برای اجرا ارسال شد، بخصوص برای راه‌‌وشهرسازی که در آن زمان به راه و ترابری معروف بود.»

اقدامات ناکافی
 به اعتقاد ظاهری، اکنون وظیفه سایر دستگاه‌های متولی است که در این زمینه اقدام کنند. او هر چند کاهش سرعت را در این محدوده یکی از اقدامات مفید شورای ترافیک استان سمنان می‌داند، اما معتقد است این اقدام کافی نیست و می‌گوید:«با تصویب شورای ترافیک استان سمنان، حداکثر سرعت مجاز در جاده میامی-سبزوار به ۸۰ کیلومتر بر ساعت کاهش یافت و تابلوهای راهنمایی مربوطه نیز نصب شد. فنس‌کشی ۸ کیلومتری و ایجاد زیرگذر نیز در سال 97 در همین راستا توسط سازمان محیط‌زیست انجام شد. تابلوهای هشدار به صورت آنلاین و هشدار قرمز محدوده خطر برای مسافرین و افرادی که تردد می‌کنند نیز از دیگر اقدامات بود که در طول مسیر برای بهبود وضعیت ایمنی جاده نصب شد.»
 ظاهری اعتقاد دارد تعداد دوربین‌های کنترل سرعت راهداری کم است و باید این آمار به حدود 15 الی 20 دوربین کنترل سرعت مقایسه‌ای برسد. او می‌گوید:«دیدگاه من محیط‌زیستی است و دید فنی ندارم اما برای کنترل حفظ حیات وحش به نصب حدود 20 دوربین نیاز است. علاوه بر این باید با ایجاد زیرگذر یا روگذر برای عبور حیات وحش، از جدایی دو زیستگاه جنوبی و شمالی جلوگیری کنیم.»
به اعتقاد مدیرکل حفاظت محیط‌‌زیست استان سمنان، محیط‌زیست و حیات وحش جزو انفال عمومی است و حفاظت از آن وظیفه تمام دستگاه‌هایی است که در این زمینه مسئولیت دارند. به همین جهت برای بهبود وضعیت ایمنی مسیر عبور یوزپلنگ در جاده میامی-سبزوار باید تمام دستگاه‌های متولی حوزه ایمنی راه‌ها دست به دست هم بدهند و محیط‌‌زیست کشور را یاری کنند.
از تصویب تا اجرای طرح مطالعاتی
او می‌گوید:«در طرح مطالعاتی مربوط به ایمن‌سازی جاده میامی-سبزوار که از قبل تهیه شده است، وظیفه و راهکارهای لازم برای بهبود وضعیت ایمنی جاده برای تمام دستگاه‌های متولی مشخص و تعریف شده و در این طرح محل‌ احداث زیرگذر یا روگذر مناسب برای تردد یوز ایرانی و نصب دوربین‌های کنترل سرعت در نقاط مختلف مشخص شده است. همچنین محدوده فنس‌کشی، نحوه نورپردازی و محل نصب تابلوهای هشداردهنده در این طرح از قبل مشخص شده است.»
ظاهری در خصوص وظایف دستگاه‌های متولی ادامه می‌دهد:«نصب دوربین‌های کنترل سرعت برعهده پلیس راهور و سازمان راهداری قرار داده شده، فنس‌کشی جاده وظیفه اداره‌ کل راه و ترابری استان سمنان و روشنایی مسیر و نصب چراغ‌های مربوطه نیز برعهده وزارت نیرو و اداره راه استان سمنان گذاشته شده است.»
کارشناسان؛ تعارض‌های بین یوز و دام، حضور انسان و سگ‌های گله در زیستگاه‌های یوز، تصادفات جاده‌ای و تکه‌تکه‌ شدن زیستگاه‌ها به‌ واسطه توسعه فعالیت‌های انسانی را از جمله مهم‌ترین تهدیدهای بقای آخرین بازمانده‌های یوز آسیایی در ایران می‌‌دانند. 

بــــرش

سرعت مجاز در جاده میامی سبزوار 80 کیلومتر بر ساعت است اما برخی از رانندگان آن را رعایت نمی‌کنند