اکرم رضایی ثانی
خبرنگار

عمده مشکلاتی که افراد فعال در استارتاپ‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیان دارند ایجاد یک فضای مناسب در بازار جهانی است. به جز اقبال فروش محصولات در داخل کشور، انتظار می‌رود ایران تاکنون توانسته باشد جای خود را در بازار جهانی برای فروش محصولات باز کند. اکنون که شرکت‌های دانش‌بنیان توانسته‌اند در تولید برخی محصولات از جمله تجهیزات پزشکی خودی نشان دهند این پرسش مطرح است که برای فروش آن در بازار جهانی چه اقدامی صورت گرفته و اصلاً فضای بازار جهانی برای محصولات شرکت‌های استارتاپی ایران چقدر فراهم است؟ آیا می‌توان اکنون این انتظار را داشت که به محصولات دانش‌بنیان تکیه کنیم و با فروش آن به سایر کشورها، گوشه‌ای از اقتصاد کشور را در دست بگیریم؟ محمدصادق خیاطیان رئیس مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری و عضوهیأت علمی دانشگاه شهید بهشتی در گفت‌و‌گو با «ایران» درباره ایجاد فضای بازار کار جهانی برای محصولات شرکت‌های دانش‌بنیان بیان کرد: به طور کلی بازار حوزه «های تک» و تکنولوژی برتر بسیار مهم است. در عین حال بازار کشور ایران هم آنقدر ظرفیت بزرگی ندارد که بتواند به توسعه فروش محصولات دانش‌بنیان کمک کند. بنابراین حتماً باید نگاه صادرات محور و نگاه بیرونی به موضوع فروش محصولات شرکت‌های دانش‌بنیان را توسعه دهیم.
وی با اشاره به اینکه برای توسعه کار دانش‌بنیان‌ها باید نگاهمان به محدوده جغرافیایی را توسعه دهیم، بیان کرد: ذات «های‌تک» و صنایع پیشرفته به گونه‌ای است که محدوده جغرافیایی یک کشور کفاف توسعه آن محصول را نمی‌دهد. بنابراین نگاه ما باید به بیرون باشد. موضوع دیگر بحث رقابت‌پذیری است؛ اگر بخواهیم رقابت‌پذیری هم داشته باشیم قاعدتاً باید یک بخش و سیاست مهم را در نظر بگیریم و آن هم این است که شرکت‌های ما برای حضور در بازارهای جهانی باید توانمند شوند. ما باید سیاست‌های خود را به سمت صادرات محور کردن شرکت‌ها پیش ببریم.
وی اظهار داشت: من بحث صادرات و حمایت از صادرات را به دو بخش تقسیم می‌کنم؛ یک بخش در دوران کرونا بود و یک بخش بعد از کرونا. در دوران کرونا اتفاقی رخ داد که همه شرکت‌ها در جهان در زمینه صادرات با مشکل مواجه شدند و در آن دوران شاهد کاهش آمار صادرات جهانی بودیم از این‌رو کشور ما نیز از آن مستثنی نبود. سیاستگذاری برای توسعه شرکت‌های دانش‌بنیان انجام شده بود که دارای یک شیب بود اما این موضوع با یک وقفه مواجه شد ولی خوشبختانه بعد از رفع کرونا دوباره کار ما توسعه پیدا کرد.
خیاطیان درباره ایجاد بستر برای شرکت‌های دانش‌بنیان به کمک صندوق نوآوری شکوفایی بیان کرد: علاوه بر اینها بسترهای خوبی در صندوق نوآوری شکوفایی و معاونت علمی فناوری از جمله شرکت در نمایشگاه‌های خارجی برای حمایت از صادرات شرکت‌های دانش بنیان در نظر گرفته شد که تقریباً می‌توان گفت شرکت‌های دانش بنیان با هزینه‌های پایین می‌توانستند در آن شرکت کنند. همایش‌های خارجی بستر مهمی برای عرضه محصولات استارتاپی است.
وی اضافه کرد: در واقع پذیرش هیأت‌های تجاری برای اینکه ارتباطات تجاری و بین‌المللی برقرار شود نیازمند تعریف کارگزارها و بروکرهایی است که بتوانند بررسی و شناخت خوبی نسبت به بازارهای بین‌المللی داشته باشند و همچنین نیازمندی‌های آنان را احصا کنند. این کارگزارها و بروکرها از طرف دیگر می‌توانند ظرفیت‌های دانش‌بنیان‌های ما را شناسایی کنند و با یک بهم‌رسانی که بین ظرفیت دانش بنیانی‌های ما و ظرفیت صادرات در خارج از کشور وجود دارد، موجب ارتقای تعاملات تجاری و بین‌المللی شوند. این کارگزاران می‌توانند این کار را انجام دهند و اینها هم در کشور تجربه شده است.
این عضو هیأت علمی دانشگاه شهید بهشتی بیان کرد: کار دیگری که در معاونت علمی با کمک صندوق نوآوری شکل گرفت ایجاد پایگاه‌های صادراتی در برخی از کشورهای هدف بوده است. در چند کشور مانند کنیا، سوریه و… پایگاه‌ها ایجاد شدند. این پایگاه‌ها محلی برای عرضه محصولات دانش بنیان داخلی و اعلام نیاز ظرفیت‌هایی که کشورهای دیگر دارند، خواهد بود. جهت‌گیری ما به سمت توسعه‌سازی دانش بنیان‌ها است و باید با قدرت بیشتری جلو برویم.وی تأکید کرد: اینها حوزه‌هایی است که اقبال از طرف کشورهای دیگر برای آن زیاد بوده، یعنی در حوزه تجهیزات، سلامت و حوزه‌های دارویی اقبال زیادی وجود دارد؛ به‌عنوان مثال داروهای ضدسرطان که در داخل تولید می‌شود و خیلی هم پیشرفته هستند اکنون ظرفیت خوبی برای صادرات دارند و باید گسترش پیدا کنند.

برش

عمده صادرات دانش بنیان‌ها در زمینه تجهیزات پزشکی است
خیاطیان در پاسخ به این سؤال که در پایگاه‌های مذکور بیشتر چه محصولاتی ارائه خواهد شد، عنوان کرد: عمده این پایگاه‌ها به شکل عام هستند ولی باز هم بسته به ظرفیت کشورها و نیازهایی که آنها دارند یک محصول می‌تواند نسبت به بقیه بیشتر تقویت شود. اما حوزه صادرات در بخش دانش بنیان بیشتر در زمینه تجهیزات پزشکی بوده زیرا در این زمینه ظرفیت بسیار خوبی داریم. همچنین در زمینه محصولات فنی و مهندسی ظرفیت خوبی ایجاد شده است. از قبل ما در این زمینه ظرفیت داشته‌ایم اما اکنون در قالب دانش‌بنیان‌ها ظرفیت‌های بیشتری ایجاد کرده‌ایم.