فائزه سادات یوسفی
روزنامه نگار

سفر غیرمنتظره بایدن به کی‌یف، در میان تدابیر شدید امنیتی، مورد توجه رسانه‌های جهان قرار گرفت. در ابتدای سفر، بایدن از بنای یادبود سربازان کشته شده اوکراینی بازدید کرد تا با تهییج احساسات و بازی دادن عواطف اوکراینی‌ها، کاتالیزور بهره‌کشی و استثمار از آنها را فعال کند؛ دامی برای تقویت روحیه سربازان اوکراینی که آنها را در میدان نبرد، نگه دارد.
تواتر زمانی این سفر بعد از کنفرانس امنیتی مونیخ که با محوریت ارسال سلاح بیشتر به اوکراین به اتمام رسید، به این می‌ماند که امریکا به عنوان فرمانده ارشد این جنگ، درصدد است میخ تداوم جنگ را بیشتر در این منطقه بکوبد و با دور کردن صلح، آینده‌ای غیرقابل دسترس برای آن ترسیم کند. اما افزایش ابعاد جنگ در نقشه راه امریکا، تنها از نظر لجستیکی نیست و این کشور قصد دارد که ابعاد آن را از نظر ژئوپلیتیکی و درگیرکردن کشورهای مجاور جنگ بالا ببرد. سفر بایدن به لهستان را که یک مرکز حیاتی برای کمک‌های نظامی به اوکراین محسوب می‌شود، می‌توان در همین راستا تعبیر کرد.
در این میان، تعلیق مشارکت روسیه در پیمان نیواستارت، سبب شد واکنش‌های مختلفی در غرب به وجود آید و تغییر فاز عملیاتی نبرد و در نهایت خطر هسته‌ای شدن آن را گوشزد کنند. اما از آنجایی که دو طرف ماجرا به خوبی می‌دانند، گزینه تقابل هسته‌ای، وضعیت امروز جنگ را به سمتی غیرقابل پیش‌بینی و بغرنج‌تر خواهد برد و معادلات آن را به گونه‌ای دیگر رقم خواهد زد. به همین سبب، مقامات امریکایی در واکنش به آن، ضمن تصمیم برای گفت‌و‌گو در مورد از سرگیری مذاکرات در مورد بازرسی‌ها در چهارچوب توافقنامه کاهش تسلیحات تهاجمی راهبردی (پیمان استارت)، بیان داشتند که هیچ تغییری در آمادگی نیروهای هسته‌ای روسیه نمی‌بینند و خود نیز تغییری در آمادگی نیروهای راهبردی خود ایجاد نخواهند کرد. ولادیمیر پوتین نیز که در سخنرانی خود این موضوع را مطرح کرد، تأکید داشت که این اقدام، تعلیق و نه خروج از این توافقات است.
امنیت زدایی و تنش‌آفرینی در این منطقه، یکی از اهداف امریکا است که پوتین در سخنان سالانه خود، در واکنش به سفر بایدن و افزایش کمک‌های تسلیحاتی به کی‌یف به آن اشاره کرد: «پیش از آغاز عملیات ویژه روسیه، کی‌یف و غرب مذاکراتی در مورد تهیه تسلیحات داشتند.» نتیجه این جنگ، منافع امریکا را از چند جهت متأثر می‌کند و حضور آن در منطقه، اعتماد جهانی به آن، ژست هژمونیک، ساختار امروزه ناتو و... را دستخوش تغییرات عدیده‌ای می‌کند.
از این رو این جنگ، یک جنگ تمام‌عیار حیثیتی برای امریکا تلقی شده که واشنگتن از هر ابزاری برای پیروزی در آن استفاده می‌کند؛ حتی اگر متحمل هزینه‌های بسیاری شود. برای امریکا حتی عقبگرد به اوضاع سابق و برقراری شرایط پیشین نیز یک شکست تلقی می‌‌شود و به این جهت، اهتمام ویژه‌ای برای پیروزی دارد.
اما نکته مهم آنجاست که این قاره اروپاست که در هرحال قربانی این جنگ فارغ از نتایج آن خواهد بود. زیرا هزینه‌هایی که در این جنگ به اروپا تا به اینجا تحمیل شده، از نظر انرژی، امنیتی، لجستیکی و ژئوپلیتیکی قابل قیاس با امریکا نخواهد بود. متیو کرونیگ، مدیر ارشد مرکز استراتژی و امنیت اسکوکرافت شورای آتلانتیک و کارشناس سابق سلاح‌های هسته‌ای در وزارت دفاع ایالات متحده در نوشته خود در مورد تعلیق نیواستارت از سوی روسیه چنین آورده است: «در حالی که این امکان وجود دارد که روسیه به پایبندی خود به معاهده بازگردد، اما با توجه به وضعیت روابط ایالات متحده و روسیه، بازگشت به معاهده قابل پیش‌بینی نیست. بنابراین، این لحظه احتمالاً پایان کنترل قانونی الزام‌آور تسلیحات بین ایالات متحده و روسیه خواهد بود.» و به مقامات امریکایی توصیه کرد: «واشنگتن باید خود را برای یک رقابت تسلیحاتی استراتژیک جدید و بلندمدت آماده کند که اولین بار پس از پایان جنگ سرد محسوب می‌شود.» او در ادامه هشدار داد که این روند می‌تواند با ورود رقبای متعدد دارای سلاح هسته‌ای به چالش جدید ایالات متحده تبدیل شود.
دانیل فرید سفیر سابق ایالات متحده در لهستان و دستیار وزیر خارجه ایالات متحده در امور اروپا و اوراسیا نیز معتقد است که «امریکا، به گونه‌ای سلاح به کی‌یف ارسال می‌کند تا از رویارویی مستقیم با مسکو اجتناب کند. به معنایی نگرانی از تقابل مستقیم با روسیه، بر کیفیت و کمیت ارسال سلاح مؤثر است.» طبق این تحلیل، می‌توان گفت که فرایند فرسایشی کردن جنگ نیز مدنظر ناتو است. همچنین، امریکا نمی‌خواهد خود هزینه تقابل مستقیم با مسکو را بپردازد؛ این اروپاست که باید به طور نیابتی این خطر را از امریکا دور کند. می‌توان گفت که هراس امریکا از رویارویی مستقیم با روسیه، سیاستمداران امریکایی را وادار می‌سازد که در زمینه تهدیدات هسته‌ای مسکو انعطاف بیشتری به خرج دهند.
جان هربست، سفیر سابق ایالات متحده در اوکراین هم با ضروری دانستن سفر بایدن، سیاست کلی امریکا را استراتژی سه‌بخشی معرفی کرد: «تشویق متحدان و شرکا را برای ارائه تسلیحات و کمک‌های دیگر به اوکراین، اعمال تحریم‌های بزرگ علیه مسکو و تقویت دفاعی ناتو در شرق.» هربست همچنین این جنگ را تهدیدی علیه منافع ملی امریکا می‌داند که در پی آن بایدن قول می‌دهد تا آخر جنگ در کنار اوکراین خواهد ماند. از این رو، تسلیحاتی کوبنده و سنگین (مانند تانک‌های مدرن، هواپیماهای جنگنده پیشرفته، و موشک‌های دوربرد) را در این مرحله به اوکراین ارسال خواهد کرد.
می توان اعتراف ضمنی را در این سخن دید که برای امریکا منافع اوکراین فاقد هرگونه اهمیتی است و آنچه که امروز این کشور را وادار به سفر و حمایت از اوکراین کرده، در خطر بودن منافع خودش و ناتو است. وعده ارسال تجهیزات پیشرفته به اوکراین نیز هنوز در حد وعده باقی مانده و به نظر می‌رسد بیشتر در راستای دامنه‌دار کردن جنگ در رسانه و تقویت روحیه اوکراینی‌ها باشد. چرا که هم اوکراینی‌ها فاقد توانایی و مهارت لازم برای استفاده از این تجهیزات هستند و هم ارسال آنها واکنش جدی مسکو را در بردارد؛ موضوعی که اتحادیه اروپا بسیار از آن نگران است.
هر چند که برخی تحلیلگران، این سفر را برای تأثیرپذیری بر اوضاع درونی روسیه و فشار به دولتش، به شمار آورده‌اند اما برخی دیگر نیز اعتراف می‌کنند که «کاربران شبکه‌های اجتماعی روس در واکنش به سفر بایدن، خواهان حملات موشکی و بمبگذاری جدید علیه کی‌یف و سایر شهرهای اوکراین شده اند.»از این رو یکی از نتایج این سفر را می‌توان تقویت روحیه ضد امریکایی و خصومت با سیاست‌های آن در میان مردم روسیه دانست که پشتیبانی از جبهه نظامی این کشور را تقویت کرده و استحکام بیشتری می‌بخشد. دانیل فرید دستیار سابق وزیر خارجه امریکا در امور اروپا و اوراسیا، نیز سفر بایدن را بیانگر دورنمای امریکا بر عدم توافق با روسیه دانست.
ملیندا هرینگ یک عضو ارشد غیر مقیم مرکز اوراسیا، ارسال کمک‌ها را به دلیل گرفتن مجوز از کنگره که اختلاف‌نظرهای جدی بین جمهوری‌خواهان و دموکرات‌ها در آن وجود دارد، در عمل دشوار می‌داند. از این رو، حمایت بایدن در خوش‌بینانه‌ترین حالت صرفاً تا انتخابات ریاست‌جمهوری امریکا برقرار خواهد بود.
به طور کلی، وجه مشترک همه دیدگاه‌ها، ابراز شعف از سفر بایدن و عزم بالای ایالات متحده در پیروزی در این جنگ است که بیشتر نشان می‌دهد غرب به دنبال التیام نگرانی‌های موجود در رسانه است. از طرفی، برآیند تمامی اظهارات این را می‌رساند که غرب در یک‌سالگی جنگ اوکراین، به اضطراری برای ایجاد همبستگی بین خود نیاز دارد. زیرا دور شدن از پیروزی ترسیم شده در جنگ، نزد افکار عمومی جهان -که اکنون موجی از نارضایتی‌ها را در اروپا برانگیخته- امکان فشار از درون را برای غرب بیشترمی کند.