گروه اقتصادی/ نخستین اجلاس بین‌المللی شناخت ظرفیت‌ها و پتانسیل‌های حمل و نقل ریلی ایران با مشارکت کشور‌های ازبکستان، بلاروس، روسیه، قزاقستان، تاجیکستان، ترکمنستان و قرقیزستان روز گذشته برگزار شد. هدف از برگزاری این اجلاس شناساندن بیشتر ظرفیت‌های حمل و نقل بین‌المللی ریلی ایران بویژه مزیت‌های کریدورهای ریلی بین‌المللی عبوری از ایران بود.
در این اجلاس بین‌المللی نمایندگان راه آهن‌های کشورهای آسیای میانه و روسیه به همراه شرکت‌های فورواردری بار ریلی و برخی شرکت‌های حمل و نقل بین‌المللی ریلی ایران شرکت کردند تا خدمات و توانایی‌های خود برای حمل و نقل بین‌المللی و ترانزیت از ایران را به شرکت کنندگان عرضه کنند.
باتوجه به موقعیت استراتژیک کشورمان و همچنین کریدورهای بین‌المللی ریلی مهم شمال به جنوب و شرق به غرب که از مسیر ایران عبور می‌کند و نیز اتصال شبکه راه آهن ایران به آب‌های آزاد، مسیر ایران به‌عنوان یکی از کوتاهترین، امن‌ترین و به صرفه‌ترین مسیرها برای ترانزیت ریلی از شرق به غرب بویژه حمل بار کشورهای محصور در خشکی آسیای میانه به سمت اروپا، هند و نیز حمل بارهای ترانزیتی از بنادر مهم ایران است.
در حال حاضر یکی از مهم‌ترین پروژه‌های حمل ونقل ریلی در حال ساخت که با اجرایی شدن آن شاهد تکمیل بخشی از کریدور شمال-جنوب کشور خواهیم بود راه آهن رشت-آستارا است. اعتبار مورد نیاز ساخت راه‌آهن رشت- آستارا ۲۰ هزار میلیارد تومان است و در حال حاضر عملیات زیرسازی ۱۰ کیلومتر مسیر از سمت رشت در شرف پایان یافتن و آماده ریل‌گذاری است. عملیات زیرسازی ۱۱.۵ کیلومتر مسیر از سمت آستارا نیز آغاز شده است. یک دوره چهار ساله برای اتمام این پروژه برنامه‌ریزی شده که برای رسیدن به آن باید منابع مالی این طرح در تمام طول ۱۶۲ کیلومتر این مسیر به صورت پایدار تأمین شود. علاوه بر این مسیر، خطوط ریلی دیگری که مکمل کریدور شمال- جنوب خواهد بود در برنامه ساخت و تکمیل بخش حمل و نقل قرار دارد. بر اساس این گزارش در سال 1402، از محل منابع عمومی، 7.6 هزار میلیارد تومان برای ساخت یا تکمیل طرح‌های ریلی در نظر گرفته شده است. البته در بودجه، منابعی برای راه‌آهن رشت-آستارا مشخص نشده و قرار است این خط از محل سرمایه‌گذاری خارجی (احتمالاً روسی)، یا با استفاده از منابع دیگر دولت و مشارکت بانک‌ها ساخته شود. این در حالی است که در بودجه سال آینده، مبلغ 40 میلیارد تومان برای راه‌آهن شلمچه - بصره در نظر گرفته شده است. این ردیف از آن جهت که برای اولین بار در لایحه بودجه گنجانده شده مثبت ارزیابی شده هر چند مبلغ آن برای احداث یک خط ریلی مطلوب نیست. بودجه عمومی حمل و نقل ریلی سال آینده با افزایش 21 درصدی نسبت به امسال ساخت 56 مسیر را مد نظر قرار داده است.علاوه بر توسعه زیرساخت‌ها، تأمین ناوگان نیز برای افزایش ترانزیت کشور مورد توجه دولت است.
بیشترین درآمدهای حمل و نقلی در بخش ریلی عمدتاً ناشی از افزایش ترانزیت ریلی است که از برنامه‌های جدی دولت عنوان شده است. همزمان با افزایش درآمد، هزینه‌های این شرکت نیز رشد چشمگیری خواهد داشت.
اولویت دیپلماسی حمل و نقل ریلی
مهرداد بذرپاش، وزیر راه وشهرسازی در بازدید اخیر مقام معظم رهبری از نمایشگاه توانمندی‌های داخلی وزارت راه و شهرسازی اعلام کرد که ۵۶۱ کیلومتر خط ریلی تا سال آینده به بهره‌برداری می‌رسد که سه مرکز استانی را به راه‌آهن متصل خواهد کرد و رشت به بندر کاسپین متصل می‌شود که این عملکرد یک و نیم برابر متوسط ساخت راه‌آهن در کشور است. در اجلاس ترانزیت ریلی، میعاد صالحی مدیر عامل راه آهن دیپلماسی حمل و نقل ریلی را یکی از اولویت‌های دولت دانست. وی درخصوص شناخت ظرفیت‌ها و پتانسیل‌های حمل و نقل ریلی گفت: در یک‌سال اخیر با توجه به تفاهمنامه‌هایی که با کشورهای مختلف مانند ترکمنستان، قزاقستان و روسیه داشتیم سعی کردیم ظرفیت‌های عملیات ریلی جمهوری اسلامی ایران را هم بشناسانیم و هم در عمل در حوزه ترانزیت، صادرات و واردات از مرزهای ریلی گام‌های مثبتی را با موفقیت برداریم. وی افزود: نمونه بارز این موفقیت در سال 1400 شکستن رکورد حمل و نقل ترانزیت ریلی با یک میلیون 913 هزار تن است.
مدیر عامل راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران هدف از برگزاری این اجلاس را اطلاع کشورها از ظرفیت‌های بالفعل ایران، مشارکت‌های جدید با فورواردرها برای حمل کالا از مسیر ریلی ایران و تغییر کریدورهایی که بطور سنتی درحوزه اوراسیا و CIS وجود داشت، بیان کرد.
وی گفت: کشورهای روسیه، قزاقستان، قرقیزستان، ترکمنستان، ازبکستان و بلاروس در اجلاس حضور دارند و راه آهن‌های این کشورها و فورواردرها هم که نقش مهمی در حمل کالا در حوزه ترانزیت، واردات و صادرات ریلی دارند نیز در اجلاس شرکت کردند.
صالحی با اشاره به نتایج برگزاری این اجلاس‌ها افزود: توانستیم بخشی از کریدورها را به سمت ایران تغییر مسیر دهیم؛ مثلاً باری که قبلاً از شرق روسیه به سمت غرب این کشور می‌رفت و باید از مسیر دریای سیاه، دریای سرخ و نهایتاً از مسیر اقیانوس هند با مدت زمان 45 روز به هند می‌رسید در حال حاضر از شرق روسیه مستقیم از مسیر ریلی با گذر از قزاقستان و ترکمنستان و گذر از مسیر سرخس تا مرز ریلی بندر عباس که حدود هزار و 610 کیلومتر است در مدت زمان 16 روز یعنی تقریباً یک سوم مسیر سنتی قبلی طی می‌کند. وی تصریح کرد: در سه ماه اخیر 60 هزار تن یک نوع کالا را در مسیر ریلی برای نخستین بار از روسیه تا بندر عباس جابه‌جا کردیم و این گام جدیدی است که شاهد ورود به فعالیت کشورهای دیگر همچون قزاقستان و ترکمنستان و چین باشیم.
صالحی خاطر نشان کرد: با افزایش حمل و نقل ریلی بین‌المللی می‌توانیم با گام‌های بلند اقتصادی به سیادت سیاسی و امنیتی هم برسیم.