در حدود 17 ماهی که از عمر دولت سیزدهم می‌گذرد، آمار و اطلاعات مختلفی درخصوص جذب سرمایه‌گذاری خارجی در این دولت و روند شتابان آن نسبت به سال‌های قبل حتی در دوران برجام که تحریم‌ها لغو و هیأت‌های تجاری و اقتصادی پرشماری وارد ایران می‌شدند؛ منتشر شد. اما دیروز علی فکری، رئیس سازمان سرمایه‌گذاری خارجی و کمک‌های فنی و اقتصادی در یک نشست خبری آمار دقیق عملکرد دو دولت در این حوزه را اعلام کرد. آماری که گویای یک واقعیت بزرگ است؛ اینکه سیاست دولت سیزدهم در نگاه به شرق و اولویت دادن به کشورهای همسایه و منطقه نتیجه مثبت‌تری داشته است. براساس آماری که معاون وزیر امور اقتصادی و دارایی اعلام کرده است، مجموع جذب سرمایه‌گذاری خارجی درسال‌های برجام یعنی 1395 و 1396 کمتر از دوره فعالیت دولت سیزدهم بوده است. در حالی که در سال‌های برجام در مجموع 4 میلیارد و 330 میلیون دلار سرمایه خارجی جذب شده، این رقم دردولت سیزدهم 5 میلیارد و 950 میلیون دلار بوده است. از سوی دیگر رقم ثبت شده در دولت سیزدهم دو و نیم برابر سال پایانی دولت دوازدهم بوده است.
جذب 5 میلیارد و 950 میلیون دلار سرمایه خارجی
در همین خصوص روز گذشته رئیس کل سازمان سرمایه‌گذاری و کمک‌های اقتصادی و فنی ایران در جمع خبرنگاران اعلام کرد: 5میلیارد و ۹۵۰ میلیون دلار سرمایه‌گذاری خارجی در دولت سیزدهم جذب شده است که ۲,۵ برابر نسبت به سال پایانی دولت قبل رشد داشته است.
«علی فکری» در این نشست خبری با بیان اینکه سرمایه‌گذاری خارجی زمانی سرمایه‌گذاری خارجی محسوب می‌شود که طرف بخشی از سرمایه را وارد کشور کرده باشد، گفت: برای مثال یک شرکت انگلیسی برای سرمایه‌گذاری اقدام کرد اما فقط روی کاغذ بود؛ بنابراین نباید گفت انگلیس در ایران سرمایه‌گذاری کرده است.
وی افزود: از ابتدای آغاز به‌کار دولت سیزدهم، ۳۳۸ طرح سرمایه‌گذاری به مبلغ ۱۰ میلیارد و ۲۰۰ میلیون دلار مصوب شده است و در این دولت ۴۶۳ میلیون دلار افزایش سرمایه مصوب داشتیم؛ به این معنی که سرمایه‌گذاران پس از رسیدن به سوددهی سرمایه خود را خارج نکردند و دوباره سرمایه‌گذاری کردند.
عملکرد برجام در جذب سرمایه‌گذاری خارجی
معاون وزیر امور اقتصادی و دارایی در ادامه درمورد میزان سرمایه‌گذاری در سال‌هایی که برجام امضا شد، توضیح داد: در سال ۱۳۹۵، ۱۵۳ طرح مصوب شده بود که حجم کل این طرح‌ها 10 میلیارد دلار و 400 میلیون دلار بود، اما از این تعداد طرح مصوب، تعداد طرح‌های مصوب معتبر در سال ۱۳۹۵، ۷۸ طرح و حجم آن یک میلیارد و ۷۳۰ میلیون دلار بوده و بدین ترتیب از 10,4 میلیارد دلار تنها 1,7 میلیارد دلار جذب شده است.
وی ادامه داد: در سال ۱۳۹۶، تعداد طرح مصوب ۱۹۸ مورد و حجم آن 10 میلیارد و 800 میلیون دلار بوده است. در آن سال ۹۵ طرح معتبر با حجم ۲,۶ میلیارد دلار انجام شده است. بزرگ‌ترین طرحی که در این سال ابطال شد مربوط به شرکت توتال بود. این در حالی است که تعداد طرح‌های مصوب طی یک سال گذشته 338 طرح و حجم کل آن 10 میلیارد دلار و 200 میلیون دلار بوده که نزدیک به 6 میلیارد دلار آن جذب شده است.
روسیه بزرگ‌ترین سرمایه‌گذار
در داخل کشور
فکری در ادامه در مورد کشورهایی که در ایران سرمایه‌گذاری کرده‌اند، توضیح داد: در طول یک سال گذشته روسیه با ۲,۷ میلیارد دلار بزرگ‌ترین سرمایه‌گذار در ایران بوده که در دو طرح نفتی سرمایه‌گذاری کرده است. وی درمورد سرمایه‌گذاری روسیه در طرح‌های نفتی عنوان کرد: یکی از طرح‌ها، توسعه میادین نفتی در ایلام بوده که سرمایه‌گذار وارد و عملیات آغاز شده است. روس‌ها آمدند که بمانند نیامدند که بروند و قرارداد با روس‌ها به راحتی آسیب نمی‌بیند و پایدار است.
وی درباره سرمایه‌گذاری روسیه در کشور گفت: سرمایه‌گذاری این کشور در قالب قرارداد است و معتقدم این کشور برنامه‌ای برای خروج از ایران ندارد و آمده است که بماند و بعید است قراردادها لغو شود.
معاون وزیر امور اقتصادی و دارایی در پاسخ به این سؤال که در شرایط تحریم، نقل‌وانتقال مالی سرمایه‌گذاران چگونه انجام می‌شود، بیان کرد: سرمایه یا به صورت نقدی یا از طریق صرافی وارد کشور می‌شود. البته سرمایه‌گذار ابتدا طرح را بررسی و انتخاب می‌کند، بعد تجهیزات مورد نیاز را بررسی کرده و اگر امکان تأمین از داخل وجود داشته باشد از داخل تأمین می‌کند. همچنین دانش فنی یا همان تکنولوژی وارد کشور می‌شود.
جزئیات سرمایه‌گذاری چینی‌ها
وی افزود: چینی‌ها از ابتدای دولت سیزدهم تاکنون در ۲۵ طرح به میزان ۱۸۵ میلیون دلار سرمایه‌گذاری کرده‌اند که ۲۱ طرح صنعت، دو طرح معدن، یک طرح خدماتی و یک طرح کشاورزی بوده است. رئیس کل سازمان سرمایه‌گذاری و کمک‌های اقتصادی و فنی ایران در پایان گفت: سرمایه‌گذاری ایران و چین مطابق همان سند همکاری است که دی ماه سال گذشته اجرای آن توسط وزیر امور خارجه اعلام شد و پروژه‌های عملیاتی در قالب سند تعریف شد. زمانی که پروژه‌ها به نتیجه برسد جزئیات به اطلاع عموم خواهد رسید. معاون وزیر امور اقتصادی و دارایی ادامه داد: ظرفیت چین بالاتر است و شخصاً راضی نیستم، چینی‌ها در مراکز لجستیک که در مرزها وجود دارد برای انجام ترانزیت و در پروژه‌های معدنی سرمایه‌گذاری کرده‌اند. مبلغ سرمایه‌گذاری چینی‌ها در حد پروژه‌های کوچک و متوسط است و عمدتاً در پروژه‌هایی که به چین صادرات انجام می‌شود سرمایه‌گذاری کرده‌اند. همچنین یک طرح دیگر توسط سرمایه‌گذاران چینی در اسلام‌آباد غرب به ارزش 10 میلیون یورو در صنعت فرومنگنز سیلیس پیاده‌سازی شده است که شرکت‌های چینی این مواد را به صورت خام وارد می‌کردند اما با ایجاد کارخانه‌ای در ایران، آن را فرآوری کرده و برای صنایع خود به چین صادر می‌کنند.
جذب سرمایه از همسایگان
فکری بیان‌ داشت: سرمایه‌هایی که از کشورهای همسایه وارد می‌شود مشخص و کم است و اقدامی که باید انجام دهیم این است که فازبندی شود و قابلیت جذب سرمایه‌گذاری خارجی را داشته باشد. وی در مورد سرمایه‌گذاری کشورهای همسایه در حوزه مسکن اظهار کرد: کشورهای همسایه در حوزه مسکن سرمایه‌گذاری کرده‌اند که ناچیز بوده است. موانعی برای ورود سرمایه‌گذار خارجی به بخش مسکن وجود دارد که درحال رفع کردن آن هستیم. معاون وزیر امور اقتصادی و دارایی در مورد کمیسیون‌های مشترک اقتصادی با کشورها توضیح داد: از ابتدای دولت سیزدهم تا کنون با چند کشور از جمله مجارستان دو جلسه کمیسیون برگزار شده است. همچنین با کشورهای اسلواکی و بولیوی نیز این جلسه برگزار شده است و با عراق نیز به‌زودی برگزار خواهد شد.
فکری ادامه داد: در حال رایزنی با چند کشور هستیم که در سال آینده کمیسیون اقتصادی برگزار کنیم که چین از جمله آن است. همچنین رایزنی‌هایی با آلمان، ایتالیا و بوسنی انجام شده اما هنوز به نتیجه نرسیده است. رئیس سازمان سرمایه‌گذاری و کمک‌های فنی و اقتصادی افزود: در گذشته سیاست دولت به سمت کشورهای اروپایی بود و بیشتر سفرهای رؤسای سازمان سرمایه‌گذاری به کشورهای اروپایی صورت می‌گرفت اما در این دولت رویکرد تغییر کرده و سفرهای ما برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی به کشورهای همسایه همانند عراق، ترکیه، افغانستان، هند، چین و روسیه انجام می‌شود. ما تلاش داریم روابط تجاری‌مان را با کشورهای همسایه و همسو گسترش دهیم. به گفته وی از امریکا و اروپا هم سرمایه‌گذار خارجی داریم که به صورت اشخاص حقوقی فعالیت می‌کنند.
مشوق‌های ایران برای سرمایه‌گذاران خارجی
معاون وزیر امور اقتصادی و دارایی در خصوص مشوق‌هایی که برای سرمایه‌گذاران خارجی در نظر گرفته شده است، گفت: اصل سرمایه و خروج سود عملیاتی سرمایه‌گذار تضمین می‌شود. همچنین به سرمایه‌گذاران مجوز اقامت 3تا 5ساله داده می‌شود.
فکری ادامه داد: به هر سرمایه‌گذاری که در ایران سرمایه‌گذاری کند مجوز ورود سه خودروی خارجی گذرموقت داده می‌شود. درواقع به ازای هر ۳۰۰ هزار دلار سرمایه‌گذاری، مجوز ورود یک خودرو داده می‌شود و به ازای ۹۰۰ هزار دلار سرمایه‌گذاری یا بیشتر مجوز ورود سه خودرو داده می‌شود. همچنین ممنوعیت‌های صادراتی در مورد سرمایه‌گذاری خارجی اعمال نمی‌شود.
رئیس کل سازمان سرمایه‌گذاری و کمک‌های اقتصادی و فنی ایران اظهار داشت: رتبه ریسک اعتباری در کشور هفت است و این رقم تغییری نکرده است، البته این رقم به معنای فاصله گرفتن سرمایه‌گذار خارجی نیست و مهم این است که طرف خارجی نوعی از سود را برای خود در نظر بگیرد و به آن هدف برسد و ما سرمایه‌گذارانی از اروپا و امریکا داریم.
رایزنی با عراق برای احداث‌ راه‌آهن شلمچه-بصره
وی همچنین در مورد اتصال راه‌آهن شلمچه به بصره گفت: در بخش ایرانی این خط تکمیل شده است و حدود 29 کیلومتر در خاک عراق مانده است که می‌توانیم پیگیری کنیم. در سفر دو هفته قبل در عراق در این زمینه صحبت شد و اتصال این راه‌آهن می‌تواند نقش مهمی در روابط اقتصادی این دو کشور داشته باشد. وی همچنین در مورد اتصال راه‌آهن رشت - آستارا در قالب کریدور شمال - جنوب گفت: این پروژه با همکاری روسیه در دستور کار قرار دارد و کمیته همکاری مشترکی در این زمینه شکل گرفته است و شرایط سرمایه‌گذاری طرفین مدنظر قرار می‌گیرد.
اصلاح اساسنامه سازمان سرمایه‌گذاری خارجی
فکری در مورد اصلاح اساسنامه سازمان سرمایه‌گذاری خارجی گفت: از مهم‌ترین اهداف اصلاح اساسنامه، کاستن از بوروکراسی اداری و راحت کردن سرمایه‌گذاران خارجی است و سیاست‌های تشویقی در قانون سرمایه‌گذاری خارجی شامل تضمین ایران از سرمایه‌های ورودی خارجی به ایران دنبال می‌شود که هر وقت سرمایه‌گذار خارجی خواست می‌تواند سرمایه خود را خارج کند.
وی در نشست خبری با اشاره به عملکرد سازمان سرمایه‌گذاری اقتصادی در طول بیش از یک سال گذشته عنوان کرد: یکی از مهم‌ترین اقدامات دولت در این مدت زمان اصلاح نظام آماری بوده ‌است و پس از این تنها آمار سرمایه‌های جذب شده که منجر به اجرای پروژه شده وارد نظام آماری می‌شود و قرار نیست تنها جذب سرمایه روی کاغذ را اعلام کنیم.
وی با بیان اینکه از این پس واقعیت جذب سرمایه‌ها اعلام می‌شود، گفت: بنابراین سرمایه‌گذاری در ایران و اعلام آمادگی برای سرمایه‌گذاری در ایران دیگر در نظام آماری گنجانده نمی‌شود. در واقع در اصلاح نظام آماری تنها سرمایه‌گذاری‌های معتبر به این معنا که از اخذ مجوز آن بیش از 6ماه نگذشته باشد و بخشی از سرمایه را وارد پروژه کرده‌اند، اعلام خواهد شد و هدف از اصلاح نظام آماری این است که سیگنال اشتباه به دولت، مردم و فعالان اقتصادی ندهیم.