محدثه جعفری / بدون‌شک با فوت سرپرست یک خانواده، بازماندگانش نیاز به توجه و حمایت ویژه‌ای دارند. علاوه بر حمایت‌های روانی و عاطفی که باید از خانواده متوفی صورت بگیرد، افراد تحت تکفل متوفی نیز باید از حمایت‌های مالی  برخوردار شوند تا بتوانند به ادامه حیات بعد از فوت سرپرست از لحاظ مالی امیدوار باشند. اینجا است که بیمه‌های اجتماعی  نقش خود را نشان می‌دهد و اگر سرپرست خانواده بیمه باشد، وراث می‌توانند از مستمری که در قانون برای آنها در نظر گرفته شده است، بهره‌مند شوند. در ماده 83 قانون بزرگ‌ترین سازمان بیمه‌گر کشور، قانونگذار برای هر یک از بازماندگان واجد شرایط بیمه‌شده یا مستمری‌بگیر متوفی به جهت مشخص شدن میزان مستمری مربوطه، سهام تعیین کرده است. بر این اساس همسر بیمه شده متوفی ۵۰ درصد و هر یک از فرزندان واجد شرایط (اعم از دختر و پسر) از ۲۵ درصد مزایای مستمری مربوطه برخوردار می‌شوند و درصورتی که پدر و مادر را از دست داده باشند، میزان مستمری آنان دوبرابر خواهد شد. همچنین سهم هر یک از والدین تحت تکفل بیمه شده متوفی معادل ۲۰ درصد میزان مستمری مربوطه است و در هر حال بازماندگان بیمه شده از ۱۰۰ درصد مستمری بازماندگان متوفی استفاده خواهند کرد.
رضا دهقان‌زاده، رئیس اداره امور بازماندگان سازمان تأمین‌اجتماعی در گفت‌و‌گو با «ایران» از شرایط و نحوه دریافت مستمری بازماندگان این سازمان بیمه‌گر می‌گوید: طبق بندهای ۱ و ۲ ماده ۴۸ قانون حمایت خانواده در تمام صندوق‌های بازنشستگی شرایط برخورداری همسر یا همسران متوفی به این صورت است که زوجه دائم متوفی از حقوق وظیفه یا مستمری متوفی برخوردار می‌شود و ازدواج وی مانع دریافت حقوق مذکور نیست. از سال 1394 که سازمان ثبت احوال وقایع مربوط به حیات و ممات را به صورت برخط در اختیار سازمان تأمین‌اجتماعی قرار داده است، عملاً نیازی به مراجعه همسر بازمانده به واحدهای اجرایی این سازمان برای اطمینان از پایداری شرایط استمرار پرداخت مستمری نیست و در صورت فوت شوهر و تعلق حقوق به زوجه در اثر آن، بیشترین مستمری ملاک عمل سازمان بیمه‌گر، برای پرداخت به زوجه خواهد بود. اگر متوفی چند زوجه دائم داشته باشد حقوق وظیفه یا مستمری به تساوی بین آنان و به نسبت مقرر در قانون بین سایر وراث قانونی تقسیم می‌شود.وی در خصوص دریافت همزمان حقوق بازنشستگی، ازکارافتادگی یا مستمری از کارافتادگی یا بازنشستگی توسط زوجه و دریافت حقوق وظیفه یا مستمری همسر فوت شده‌اش می‌گوید: طبق بندهای ماده ۴۸ قانون حمایت از خانواده مصوب اسفند‌ماه 1391 اگر همسر متوفی شاغل بوده یا بازنشسته شده و مستمری‌بگیر سازمان یا هر صندوق دیگری باشد، یعنی زن و شوهر هر دو مقرری‌بگیر باشند، با فوت شوهر، زن می‌تواند مستمری همسر فوت شده‌اش را نیز دریافت کند. دهقان‌زاده با بیان اینکه دختران بازمانده تا زمانی که همسر و شغلی نداشته باشند می‌توانند از مستمری پدر مرحوم استفاده کنند، می‌افزاید: طبق قانون تأمین‌اجتماعی دختران بازمانده با لحاظ شرایط مقرر و به ‌منظور استمرار پرداخت مستمری، سالانه باید به جای مراجعه حضوری به شعب برای بررسی استمرار شرایط دریافت مستمری که در گذشته مرسوم بود، فرم تعهدنامه فرزندان اناث را در سامانه خدمات غیرحضوری تأمین‌اجتماعی تکمیل کنند. اگر فرزندی، هم پدر و هم مادرش بیمه‌پرداز سازمان تأمین‌اجتماعی  یا هر صندوق بیمه‌ای دیگری بوده‌اند، می‌تواند از هر دو سمت مستمری دریافت کند. یکی از مشکلات دقیقاً همین است که باید بررسی شود. این مقام مسئول با اشاره به اینکه در حال حاضر حدود یک میلیون و 400 هزار نفر (همسر و فرزند اناث) در حال دریافت مستمری بازماندگان از سازمان تأمین‌اجتماعی هستند، می‌گوید: بر اساس «قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی‌سرپرست و بد سرپرست»، مصوب 1392 فرزندخوانده نیز مانند فرزند حقیقی، از مزایای قانونی دریافت مستمری بازماندگان بهره‌مند خواهد شد و همان مقررات مندرج در خصوص بهره‌مندی فرزندان متوفی از حقوق وی، فرزندخوانده متوفی نیز از همان حمایت‌ها برخوردار خواهد بود.وی با اشاره به یکی از چالش‌های اصلی سازمان در طلاق‌های صوری (طلاق به قصد تقلب نسبت به قانون) فرزندان دختر برای دریافت مستمری می‌گوید: اینگونه طلاق که به قصد سوءاستفاده از قانون صورت می‌گیرد، سازمان از سال 96 کمیته‌هایی تشکیل داد تا این موضوع را بررسی کنند. از آنجا که مستمری دریافتی رابطه مستقیمی با معیشت بانوان دارد، قطع مستمری با سختگیری‌های بسیاری از سوی سازمان صورت می‌گیرد. در صورت اثبات طلاق صوری دختر، مستمری وی به تشخیص سازمان تأمین‌اجتماعی قطع خواهد شد و از سال 96 که این پایش در سازمان صورت گرفته به‌رغم سختگیری‌ها از850 پرونده‌ای که در دست بررسی داشتیم 518 پرونده با قطع موقت مستمری همراه شد که این قطع مستمری سبب شد مبلغی بالغ بر 8 میلیارد و 698 میلیون تومان در هزینه‌های سازمان صرفه‌جویی شود که من غیر حق بوده است.
رئیس اداره امور بازماندگان سازمان تأمین‌اجتماعی در پایان صحبت‌هایش در خصوص دریافت مستمری بازماندگان از سوی آقایان (شوهر بیمه شده یا مستمری‌بگیر زن) بیان می‌کند: طبق ماده 82 قانون تأمین‌اجتماعی آقایان هم می‌توانند برای دریافت مستمری بازماندگان همسران فوت‌شده‌شان اقدام نمایند مشروط بر اینکه اولاً تحت تکفل زن بوده و ثانیاً سنشان بالاتر از شصت سال باشد یا طبق نظر کمیسیون پزشکی موضوع ماده 91 قانون تأمین‌اجتماعی، از کارافتاده بوده و در هر حال مستمری از سازمان دریافت نکرده باشند می‌توانند مشمول مستمری بازماندگان شوند.