بلاتکلیفی دانش‌آموزان؛ از کرونا تا آلودگی هوا
وقتی هوای مدرسه وارونه می‌شود
یوسف حیدری
گزارش نویس
بالاخره در مدارس به روی بچه‌ها باز شد، البته اگر تا موقع چاپ این گزارش دوباره بسته نشود. دیگر همه ما کارشناس هواشناسی شده‌ایم و با دیدن عدد شاخص آلودگی هوا می‌توانیم تشخیص دهیم فردا تعطیل است یا نه؟ سال 66 در اوج موشکباران تهران، مدارس تعطیل نمی‌شدند و با شنیدن آژیر قرمز دانش‌آموزان به پناهگاه می‌رفتند. به هر حال بچه‌ها در هر شرایطی باید درس می‌خواندند. اما چند سالی است که با بالا رفتن شاخص آلودگی هوا اولین جایی که تعطیل می‌شود مدرسه است. این تعطیلی به گفته کارشناسان تأثیری بر کاهش آلودگی هوا ندارد و از آن طرف خانه و کلاس درس هیچ کدام در مقابل هجوم هوای آلوده مصونیت ندارند.
«به نظرم کلاً مدارس را تعطیل کنند و شهریه و هزینه سرویس مدرسه را برگردانند. والدین که خودشان دارند به بچه‌ها درس می‌دهند و مدرسه هم فقط غرزدن بلد است که دانش‌آموز شما ضعیف است، فلان درس مشکل دارد و... لااقل خودمان سر بچه غر نمی‌زنیم.» این پیشنهاد الیاس پدر یکی از دانش‌آموزان است. او یکی از هزاران والدین دانش‌آموزانی است که به تعطیلات پی در پی مدارس اعتراض دارد و ادامه این روند را لطمه بزرگی به رشد شناختی و اجتماعی بچه‌ها می‌داند: «اینکه در 4 ماه سال تحصیلی فقط 40 روز مدارس باز بوده‌اند فاجعه است. لابد تصوری که مسئولان کمیته اضطرار آلودگی هوا و آموزش و پرورش دارند این است که همه مادران خانه‌دار هستند و در صورت تعطیلی مدارس کنار بچه‌ها به آموزش دروس کمک می‌کنند. در حالی که وظیفه آموزش برعهده معلم است نه خانواده. ولی الان همه این کارها و حتی رفع اشکال دروس هم روی دوش والدین افتاده که همین باعث مشکلات و اختلافات خانوادگی هم می‌شود. مادران شاغل مجبورند بچه‌ها را همراه خودشان به محل کار ببرند یا به پدربزرگ و مادربزرگ بسپارند. الیاس به شهریه هایی که برای ثبت نام ابتدای سال تحصیلی گرفته می شود اشاره می کند و می‌گوید: مدارس غیرانتفاعی زمان ثبت‌نام به بهانه کلاس‌های فوق برنامه و چیزهای دیگر شهریه هنگفتی می‌گیرند و وقتی هم اعتراض می‌کنیم که آموزش و پرورش برای دریافت شهریه سقف مشخص کرده می‌گویند ما تابع قوانین دولتی نیستیم. پس چرا وقتی اعلام می‌شود به دلیل آلودگی هوا مدارس تعطیل است، خودشان را تابع می‌دانند؟ خیلی از والدین علاوه بر شهریه مدرسه برای سرویس و ناهار فرزندشان هم هزینه می‌کنند ولی مدرسه نه خدماتی می‌دهد نه پول را برمی‌گرداند. احساس می‌کنم معلم‌ها و مسئولان مدارس از این وضعیت راضی هستند. آموزش 9 ماهه عملاً به 6 ماه تقلیل پیدا کرده در حالی که وقتی ما درس می‌خواندیم حتی زمان موشکباران دهه 60 هم مدارس تعطیل نمی‌شدند. تا اواسط خرداد مدرسه می‌رفتیم و آخر خرداد امتحانات شروع می‌شد، اما الان نیمه‌های اردیبهشت مدارس تعطیل می‌شود و عملاً از فرصت ماه خرداد که هوا هم مناسب است استفاده آموزشی نمی‌کنیم. بچه‌ها بجز مدرسه محیط دیگری برای تعامل اجتماعی ندارند و باید ساعت‌های طولانی در خانه بمانند و پای تلویزیون یا موبایل وقت‌گذرانی کنند. حرف من این است که با توجه به اینکه هر سال وضعیت آلودگی هوا بدتر می‌شود چرا تعطیلی تابستان و زمستان را جابه‌جا نکنیم؟»
امیر پدر دو دانش‌آموز است و او هم دل پری از این وضعیت دارد: «وضعیت مدارس دولتی هم تعریفی ندارد. آنجا از امکانات مدارس غیردولتی خبری نیست و احساس می‌کنم آموزش در اپلیکیشن شاد هم فقط برای از سر بازکنی است. صبح بچه‌ها خواب‌آلود حاضری می‌زنند و بعد مثلاً خودشان فلان صفحه ریاضی را می‌خوانند که معلم بپرسد. یک ساعت بعد چند سؤال در سامانه بارگذاری می‌شود و این وسط اگر کسی امکانات پرینت داشته باشد سؤالات را در اختیار فرزندش قرار می‌دهد و اگر هم نه مجبور می‌شود همه سؤال‌ها را از رو بنویسد. ساعت 12 هم نشده پایان کلاس اعلام می‌شود و بچه‌ها برای مشق و تمرین و یادگیری درس، دست به دامن والدین می‌شوند.»
پروانه بیگی مدیر یکی از دبستان‌های غیرانتفاعی کرج هم از این وضعیت راضی نیست: «دیواری کوتاه‌تر از ما پیدا نمی‌کنند. ما هم مثل والدین از این تعطیلی‌ها راضی نیستیم اما کاری هم از دست ما برنمی‌آید. متأسفانه برخی از والدین تصور می‌کنند ما مقصر تعطیلی مدارس هستیم و نوک پیکان حمله همیشه سمت ما است.»
به اعتقاد او تعطیلی‌ها بیش از هر پایه تحصیلی دیگری، بیشترین لطمه را به دانش‌آموزان پایه‌های پیش‌دبستانی و اول زده است: «بچه‌هایی که در پیش‌دبستانی و یا پایه اول تحصیل می‌کنند اضطراب جدایی از والدین دارند. حالا تصور کنید مهرماه آمده و ما با ترفندهای مختلف تلاش می‌کنیم این اضطراب را کم کنیم ولی تعطیلی‌های طولانی باعث می‌شود دوباره دچار اضطراب جدایی شوند. همین الان هم وقتی مدارس حضوری می‌شود داستان گریه و شیون بچه‌ها را داریم و تعدادی از والدین مجبورند در نمازخانه یا حیاط بمانند تا بچه‌ها راضی شوند بروند سر کلاس. همین طور تعطیلات در مقایسه با مدارس دولتی بیشتر به ضرر مدارس غیرانتفاعی است. چون ما علاوه بر اجاره باید حقوق همه معلم‌ها حتی معلم تربیت بدنی و خلاقیت هنر را هم که کلاسی برگزار نمی‌کنند، بپردازیم. مدرسه ما در منطقه‌ای از کرج قرار دارد که قشر متوسط مردم زندگی می‌کنند و با اینکه شهریه زیادی هم نمی‌گیریم ولی برخی از خانواده‌ها به بهانه این تعطیلی‌ها حاضر نمی‌شوند قسط شهریه را بپردازند. می‌گویند چرا برای مدرسه‌ای که بیشتر روزهای پاییز و زمستان تعطیل است شهریه بدهیم؟ باور کنید این تعطیلی‌ها باعث می‌شود بچه‌ها از درس و مدرسه زده شوند. هر روز شاهد کلافگی و گریه بچه‌ها در فضای مجازی هستم. خیلی‌هایشان به من پیام می‌دهند و التماس می‌کنند به مدرسه بیایند. این وسط هم مادران شاغل با مشکلات بیشتری مواجه می‌شوند. مجبورند بچه‌ها را به مادربزرگ یا پدربزرگ بسپارند و خیلی از آنها نمی‌توانند بچه را در کلاس مجازی همراهی کنند. یکی از والدین می‌گفت مادرم حتی بلد نیست گوشی موبایل را خاموش کند.»
بیگی می‌گوید: «لااقل دوره کرونا هفته‌ای چهار روز بچه‌ها مدرسه می‌آمدند و همین باعث شد آمار قبولی دانش‌آموزان مدرسه من بیشتر از مدرسه‌های دیگر باشد، اما امسال همه چیز خراب شد. سال 98 وقتی این مدرسه را با هزار مشکل تأسیس کردم 5 ماه بعد کرونا آمد و به سختی مدرسه را حفظ کردم ولی اگر این تعطیلی‌ها ادامه پیدا کند مجبورم برای همیشه قید مدرسه‌داری را بزنم.»
بیگی درباره پیشنهاد آموزش و پرورش برای برگزاری کلاس درس در روزهای پنجشنبه از مخالفت والدین با این طرح می‌گوید: «از والدین بچه‌ها نظرسنجی کردیم و اکثریت مخالف بودند. می‌گفتند برای جبران عقب‌افتادگی بچه‌ها به جای پنجشنبه، در طول هفته به ساعت‌های درسی اضافه کنید.»
این روزها همه به امید باد نشسته‌ایم. بادی پرزور و دمادم که نگذارد آسمان شهر سیاه شود. دو سال کرونا بچه‌ها را به گوشی و تبلت وابسته کرد و با فروکش کردن بیماری والدین به هر ترفندی دست زدند تا بچه‌ها را از دنیای مجازی بیرون بکشند اما این بار آلودگی هوا اجازه نمی‌دهد.
