سعید رشیدی‌نوبندگانی خبرنگار

با وجود محرز شدن اثرات مثبت تداوم عرضه خودرو در بورس کالا و فوایدی که کارشناسان با ادامه این رویه برای تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان و کل اقتصاد متصور شده‌اند، اما همچنان گروه‌هایی از بخش‌های مختلف اجرایی کشور در حال کارشکنی در اجرای موفق این سیاست هستند و سعی دارند از تمامی ظرفیت‌های خود برای عقیم ماندن سیاست شفاف‌کننده عرضه خودرو در بورس کالا استفاده کنند.
در همین راستا، دیروز سید محمدرضا سید نورانی، رئیس شورا و مرکز ملی رقابت در نامه‌ای خطاب به مجید عشقی، رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار، با اشاره به اتمام اعتبار مدت مصوبه شصت و سومین جلسه شورای عالی هماهنگی اقتصادی در خصوص تنظیم بازار خودرو، کلیه خودرو‌های تولیدی دو شرکت ایران خودرو و سایپا به جز دو خودروی تارا و هایما را انحصاری دانسته و براساس اختیارات قانونی خود، عرضه خودرو‌های خانواده دنا، پژو 207 و شاهین در بورس کالا را مجاز ندانسته است. در ادامه این نامه آمده است، شورای رقابت با تشکیل کارگروه تخصصی خودرو موضوع بازبینی دستورالعمل‌های بازار خودرو را در دستور کار قرار داده است و در صورت تصویب مصوبه جدید در این زمینه، جهت اجرا ابلاغ خواهد شد.
نامه مذکور در حالی ارسال شده که مخالفان، تا به امروز در مورد دلایل سنگ‌اندازی‌های خود بر سر راه عرضه بیشتر خودرو در بازار شفاف بورس کالا، پاسخ قانع‌کننده‌ای را به افکار عمومی ارائه نداده‌اند و نتوانسته‌اند راهکار روشن و بهتری را برای بهبود وضعیت بازار خودرو ارائه دهند و بدون توجه به نظر افکار عمومی، موضع‌گیری‌های نخبگان جامعه و منافع کل اقتصاد ایران، همچنان درسیاست‌های درحال اجرا، کارشکنی می‌کنند؛ سیاست در حال اجرایی که از طرف طیف گسترده‌ای از نمایندگان مجلس، مسئولان اقتصادی و مقامات سیاسی در ایران مورد حمایت قرار گرفته و طیف گسترده‌ای از کارشناسان و طبقه نخبه جامعه نیز با آن همراه شده‌اند و در تمامی طبقات اجتماعی جامعه طرفداران زیادی پیدا کرده است.
منتقدان عرضه خودرو در بورس‌ کالا روشی کم‌هزینه‌‌تر و پرمنفعت‌تر پیشنهاد دهند
انتشار نامه رئیس شورا و مرکز ملی رقابت، با واکنش‌های زیادی از طرف مسئولان اقتصادی دولت و نمایندگان مجلس روبه‌رو شد و آنها انتقادات شدیدی را نسبت به موضع‌گیری نامه مذکور بیان کردند. در همین راستا سید احسان خاندوزی، وزیر امور اقتصادی و دارایی در حاشیه آیین تجلیل از فعالان پیشتاز اقتصاد ایران گفت: مجوز عرضه خودرو در بورس کالا توسط شورای عالی بورس داده شده است. بدین ترتیب نامه شورای رقابت در شورای عالی بورس مطرح و در این زمینه تصمیم‌‌گیری خواهد شد. همچنین با شورای رقابت نیز صحبت شده تا تعارضی در تصمیمات ایجاد نشود.
وزیر امور اقتصادی و دارایی پیش‌تر نیز گفته بود: اگر سازکار جایگزین کم‌هزینه‌تر و پرمنفعت‌تری (به‌غیر از روش‌هایی که در گذشته تجربه و آزموده شده که تکرار و برگشت به آنها زیبنده مردم، دولت و سیاستگذاری کشور نیست) نسبت به عرضه خودرو در بورس کالا وجود دارد و اگر منتقدان واقعاً می‌توانند پیشنهادهای مشخصی را مطرح کنند، بسیار استقبال می‌کنیم. منتقدان سازکارهای بدیل پیشنهاد دهند و بگویند که چه راهکاری در عوض بورس کالا می‌تواند هم دسترسی منصفانه مردم را تضمین کند و هم به نفع تولیدکنندگان باشد. همچنین امیرمهدی صبایی مدیر نظارت بر بورس‌های سازمان بورس گفته است: عرضه خودرو در بورس کالا یکی از مصوبات شورای عالی بورس است و بورس کالا موظف است تا در چهارچوب این مصوبه رفتار کند. لذا ضمن احترام به جایگاه شورای رقابت، بورس کالا تابع مصوبات شورای عالی بورس است، لذا در این مورد (عرضه خودرو در بورس کالا) کمافی‌السابق با رویکرد حمایت قاطع از حقوق سرمایه‌گذاران، به طریق اولی تابع قوانین و مصوبات شورای عالی بورس هستیم.
 هیچ سازمان و نهادی نباید مانع عرضه خودرو در بورس کالا شود
در همین زمینه نیز محسن علیزاده، عضو کمیسیون اقتصادی و عضو ناظر مجلس در شورای عالی بورس با اشاره به عرضه‌های خودرو در بورس کالا گفته است: نه‌ تنها عرضه خودرو در بورس کالا طبق روال در حال انجام است، بلکه بیشتر از گذشته هم باید صورت گیرد.
به گزارش سنا، علیزاده با اعلام اینکه هیچ سازمان و نهادی نباید مانع عرضه خودرو در بورس کالا شود، بیان کرد: عرضه‌ها طبق قانون مشخص شده است. بنابراین، انتظار این است که وزارت صمت تمام خودروهای تولیدی را در بورس کالا عرضه کند.
 شورای رقابت نمی‌تواند درباره اینکه خودرو در بورس کالا عرضه شود یا نه، اعلام نظر کند
علاوه بر این، مهدی طغیانی، عضو ناظر مجلس در شورای رقابت درباره نامه رئیس شورای رقابت به رئیس سازمان بورس مبنی بر توقف عرضه خودرو در بورس کالا، اظهار داشته است: شورای رقابت می‌تواند در مورد کیفیت عرضه یا اصلاح قیمت‌گذاری پایه نظر دهد اما این شورا نمی‌تواند درباره اینکه خودرو در بورس کالا عرضه شود یا نه، اعلام نظر کند چرا که اساساً این موضوع در حوزه اختیارات شورای رقابت نیست. به گزارش تسنیم، عضو ناظر مجلس در شورای رقابت افزود: شورای رقابت درباره عرضه خودرو در بورس کالا مصوبه‌ای نداشته و آنچه اعلام شده، نظر شخص رئیس این شورا مبنی بر توقف عرضه خودرو در بورس تا زمان بررسی این موضوع در شورای رقابت است.
وی همچنین در خصوص نامه تعدادی از نمایندگان به شورای رقابت نیز یادآور شد: نامه برخی از نمایندگان به این شورا در خصوص تعیین تکلیف منابع حاصل از مابه‌التفاوت قیمت کارخانه‌ای خودرو قیمت فروش در بورس بود که باید این مابه التفاوت در قالب مالیات به دولت بازگردد یا اینکه در صندوقی واریز و هزینه بهبود کیفیت صنعت خودرو کشور شود اما اصلاً بحث عدم عرضه یا ادامه روند قرعه‌کشی از سوی نمایندگان مجلس مطرح نبوده است. سخنگوی کمیسیون اقتصادی مجلس ادامه داد: تصمیم‌گیری درباره نحوه هزینه‌کرد منابع حاصل از این مابه التفاوت نیاز به مصوبه مجلس دارد که می‌تواند در لایحه بودجه یا در قالب طرحی مجزا از سوی نمایندگان تعیین تکلیف شود اما تا آن زمان برای عرضه خودرو در بورس کالا منعی وجود ندارد.
طغیانی خاطرنشان کرد: عرضه خودرو در بورس کالا مثبت بوده و بهتر از مدل قرعه‌کشی است چرا که دارای ساختاری شفاف، استاندارد و مناسب است اما بحث بر سر اختصاص مابه‌التفاوت قیمت است که باید حل شود.  وی افزود: افزایش قیمت خودرو در بازار هیچ ربطی به عرضه خودرو در بورس ندارد چرا که بازارهای مختلف مثل بازار ارز و بازار خودرو به هم مرتبط هستند و به عبارتی سرمایه‌گذاری جایگزین محسوب می‌شوند لذا معمولاً تقاضاهای سرمایه‌ای به سوی بازارهای جایگزین مثل بازار خودرو سراسری شده و باعث افزایش قیمت می‌شوند.
 منتفعان وضع موجود، افزایش شفافیت در بازار خودرو را برنمی‌تابند
موضع‌گیری عجیب و تأمل‌برانگیز نامه رئیس شورای رقابت در حالی است که سیاست‌های به اجرا درآمده این شورا در گذشته نتایج مثبتی را در بازار و صنعت خودرو به بار نیاورده است و نه‌تنها خودرو با قیمت منصفانه به دست مصرف‌کنندگان اصلی نرسیده، بلکه خودروسازان نیز با زیان انباشته بسیار بالا روبه‌رو شده‌اند و به گفته کارشناسان، سیاست‌های این شورا، صنعتی ورشکسته و بازاری آشفته برای اقتصاد ایران به وجود آورده است.
با توجه به تفاسیر بالا به نظر می‌رسد مخالفان عرضه خودرو در بورس کالا نه تنها اهمیتی به نظرات طیف گسترده‌ای از کارشناسان و مسئولان اقتصادی نمی‌دهند، بلکه برای پیشبرد اهداف خود هیچ احترامی برای افکار عمومی نیز قائل نبوده و خود را ملزم به روشنگری در خصوص دلایل کارشکنی و سنگ‌اندازی بر سر راه سیاست‌های درحال اجرا در خصوص بازار خودرو نمی‌دانند. رویه‌ای که شاید بتوان از زبان یکی از اقتصاددانان برتر جهان، پاسخی در خور برای آن پیدا کرد.
داگلاس نورث اقتصاددان نهادگرا و دارنده جایزه نوبل اقتصاد در تبیین این موضوع که چرا برخی جوامع با وجود محرز شدن اشتباه و خطا در مسیر‌هایی که طی کرده‌اند، همچنان بر ادامه آن مسیر پافشاری و ممارست می‌ورزند، گفته است: بنگاه‌ها و گروه‌های فعال در هر جامعه ساختار خود را طوری تنظیم می‌کنند که بتوانند از شرایط موجود در آن جامعه منتفع شوند و با مرور زمان به دلیل اینکه منافع گروه‌های مختلف با شرایط موجود گره خورده است؛ آنها از تغییر شرایط جلوگیری می‌کنند و بر ادامه رویه‌های موجود که انتفاع آنها را تضمین می‌کند، اسرار می‌ورزند. از این رو ذی‌نفعان شرایط موجود، در مقابل هر تغییری که از انتفاع آنها بکاهد، جلوگیری خواهند کرد.