گروه سیاسی/ آیت‌الله رئیسی روز گذشته به منظور دفاع از لایحه بودجه ۱۴۰۲ در مجلس شورای اسلامی حضور یافت و علاوه بر اشاره به رهاوردهای اقتصادی بودجه 1401 گزارشی از چشم‌انداز و ویژگی‌های سند مالی سال آینده کشور ارائه کرد. رئیس جمهور نرخ رشد ۴ درصدی اقتصاد، ایجاد یک میلیون شغل، دستیابی به رتبه هفتم در تولید فولاد جهان در آبان ماه و رشد 19درصدی صادرات غیرنفتی را از جمله تحولات مثبت اقتصادی کشور در سال جاری برشمرد. آیت‌الله رئیسی در بخش ترسیم چشم‌اندازهای اقتصادی سال آینده، بهبود معیشت مردم، عدالت در پرداخت‌ها، کاهش تورم، صرفه‌جویی در هزینه‌ها، حمایت از بازار سرمایه، افزایش سهم درآمدهای مالیاتی از طریق مؤدیان جدید، توجه به بهداشت و درمان و مهم‌تر از همه و محوری‌ترین نکته توجه به رشد اقتصادی و موضوع مهم اشتغال را از محورهای مدنظر در تدوین لایحه بودجه ۱۴۰۲ دانست. به این ترتیب، می‌توان «تغییر به نفع مردم» را مهم ترین توصیف لایحه بودجه سال آینده برشمرد، بویژه اینکه در این سند، با اختصاص هزار میلیارد تومان منابع به هر استان، سهم و جایگاه ویژه‌ای برای اشتغال و رونق تولید استان‌های 31گانه کشور نیز لحاظ شده است.
تحریم سپاه، توطئه جدید دشمنان
به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی ریاست جمهوری، آیت‌الله رئیسی در ابتدای سخنان خود، به اقدام اخیر پارلمان اروپا علیه سپاه پاسداران انقلاب اسلامی اشاره کرد و گفت: این اقدام، واکنشی علیه بصیرت و هوشیاری ملت ایران در ناکام گذاشتن توطئه و فتنه اخیر دشمن برای به آشوب کشاندن ایران است.
رئیس جمهور با بیان اینکه هیچ نیروی نظامی دیگری در دنیا مانند سپاه پاسداران انقلاب اسلامی با تروریسم مقابله نکرده است، افزود: هم نیروهای نظامی و هم مسئولان عالی سیاسی کشورهای منطقه و حتی جهان به نقش مهم و تعیین‌کننده سپاه، نیروی قدس و سردار شهید قاسم سلیمانی در مقابله با تروریسم در منطقه معترف هستند. آیت‌الله رئیسی با قدردانی از همه نیروهای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی برای مقابله قاطعانه با تروریست‌ها اظهار کرد: توطئه مذبوحانه جدید دشمنان انقلاب اسلامی علیه سپاه مقتدر ما که واکنشی به حرکت انقلابی سپاهیان ما در مبارزه با تروریسم و نیز واکنش به هوشیاری و بصیرت مردم ایران اسلامی است، مثل همیشه محکوم به شکست است.
دستیابی به نرخ رشد 4 درصدی در سال جاری
رئیس جمهور بخش دیگر سخنان خود را به تشریح عملکرد بودجه سال ۱۴۰۱ اختصاص داد و گفت: با توجه به اینکه در آغاز فعالیت دولت سیزدهم شاهد نرخ رشد ۴ دهم درصدی بودیم، دولت مردمی تلاش کرد سال ۱۴۰۱ را با رشد اقتصادی دنبال کند و امروز شاهد آن هستیم که با تلاش بخش‌های مختلف دولت به رشد ۴ درصدی دست یافته‌ایم. آیت‌الله رئیسی با بیان اینکه آمارها حکایت از رشد سرمایه‌گذاری و کاهشی شدن نرخ تورم دارند، اضافه کرد: امروز شاهد رشد حدود ۵ درصدی در حوزه تولید و رشد بیش از ۵ درصدی در حوزه ابزار و تجهیزات تولید هستیم.
افزایش فروش نفت و کسب درآمدهای آن
رئیس جمهور با اشاره به آمار رشد اشتغالزایی و کاهش بیکاری، آن را نشانه تحقق اهداف بودجه ۱۴۰۱ و برنامه‌های مصوب دولت عنوان کرد و گفت: دولت مردمی توانسته به رغم همه تحریم‌ها و تهدیدها، صادرات نفت و میعانات نفتی را افزایش داده و منابع حاصل از این صادرات را به داخل کشور منتقل کند که این گواه موفقیت در خنثی‌سازی و دور زدن تحریم‌ها است.آیت‌الله رئیسی افزود: دولت مردمی همچنین تلاش کرده است تا با وجود نگرانی‌ها و هشدارهایی که درباره استقراض دولت وجود داشت و نیز با وجود اجرای تکلیف قانونی مردمی‌سازی یارانه‌ها که با افزایش ۷ برابری پرداختی دولت برای یارانه‌ها همراه بود، از روش برداشت از تنخواه خزانه و استقراض استفاده نکند که این موفقیتی بزرگ برای دولت محسوب می‌شود.
آماده شدن زیرساخت کالابرگ الکترونیک
رئیس جمهور اظهار کرد: در آغاز اجرای قانون مردمی‌سازی یارانه‌ها چنانکه نمایندگان محترم مجلس مطلع هستند، زیرساخت‌های ارائه کالابرگ الکترونیک که باید از قبل آماده می‌شد، آماده نشده بود، اما با تلاش جدی دولت اخیراً زیرساخت‌های لازم فراهم شده و اجرای این قانون از استان‌ها آغاز شده  است که نتایج اجرای آن در اختیار نمایندگان مجلس نیز قرار خواهد گرفت.
تلاش برای تحقق حداکثری درآمدهای مالیاتی
آیت‌الله رئیسی همچنین به تلاش دولت برای تحقق حداکثری درآمدهای مالیاتی و جلوگیری از فرار مالیاتی اشاره و تصریح کرد: افزایش قابل توجه درآمدهای مالیاتی در کنار افزایش مؤدیان جدید مالیاتی نشان دهنده موفقیت دولت در تحقق هدف اتکا به درآمدهای مالیاتی در اداره کشور است.
اجرای قوانین معطل مانده از قبل
رئیس جمهور با اشاره به اینکه تعرفه‌گذاری خدمات پرستاری، رتبه‌بندی معلمان و ترمیم حقوق بازنشستگان که اجرای هر کدام با بیش از ۱۰ سال تأخیر مواجه شده بود، در سال‌جاری با کمک مجلس شورای اسلامی دنبال شد، اضافه کرد: این دستاوردها در عین همه محدودیت‌های بودجه‌ای تحقق پیدا کرد.
آیت‌الله رئیسی با بیان اینکه رشد و ارزش افزوده بخش صنعت در ۶ ماهه اول سال ۱۴۰۱ معادل ۴,۹ درصد بوده که این از سال ۹۶ تاکنون بی‌سابقه است، گفت: همچنین ارزش افزوده بخش معدن که در ۶ فصل متوالی منفی ۰.۷ درصد بوده، در حال حاضر به رقم قابل توجهی رسیده و شاخص تولید شرکت‌های صنعتی و معدنی بورسی در حالی که در گذشته صفر درصد بوده، به رشد ۶ تا ۷ درصدی رسیده است.رئیس جمهور افزود: بخش صنعتی در تولید انواع سواری ۱۳ درصد، وانت ۵۴ درصد، اتوبوس و مینی‌بوس و ون ۱۵۷ درصد، تولیدات پتروشیمی ۸ درصد و بخش‌های مختلف تولیدات لوازم خانگی ۳۷، ۵۴ و ۱۲ درصد رشد داشته که همه نشانه‌های رشد تولید است.
رتبه هفتم جهان در تولید فولاد
آیت‌الله رئیسی احراز رتبه هفتم در تولید فولاد در جهان در آبان‌ماه سال جاری را نیز نشانه‌ای روشن از رشد تولید دانست که نگرانی‌هایی نسبت به آن در میان نمایندگان مجلس و مردم وجود داشت و اظهار کرد: گام‌هایی برداشته شد در زمینه تولید که نشان‌دهنده اراده موجود برای رشد تولید در کشور به عنوان تأکید سال‌های اخیر رهبر معظم انقلاب است.
رشد 19درصدی صادرات غیرنفتی
رئیس جمهور رشد آمارها در بخش ایجاد اشتغال و فعالیت‌های دانش‌بنیان را نیز مورد اشاره قرار داد و تصریح کرد: ارزش تجارت کشور در ۱۰ ماهه ابتدایی سال ۱۴۰۱ با رشد ۱۷ درصدی و صادرات غیرنفتی با رشد ۱۹ درصدی همراه بوده و واردات کالاهای سرمایه‌ای نیز در این مدت افزایش یافته است.
ایجاد یک میلیون شغل
آیت‌الله رئیسی اضافه کرد: همچنین در بخش اشتغال که شما نمایندگان محترم نیز در این زمینه محل مراجعه مردم هستید، دولت بویژه در بخش ایجاد اشتغال برای تحصیکردگان دانشگاهی عملکرد خوبی داشته و آمار حاکی از ایجاد قریب به یک میلیون شغل جدید است که با کد ملی، کد بیمه و محل اشتغال به شکل مستند ارائه شده است.
رشد ۷۰ درصدی تولیدات دانش‌بنیان در بخش کشاورزی
رئیس جمهور با اشاره به رشد ۱۷ درصدی در تولید غلات در سال ۱۴۰۱ اظهار کرد: در تجارت محصولات کشاورزی، حجم صادرات به ۲۰ میلیون تن افزایش یافته، خرید تضمینی گندم افزایش ۶۰ درصدی داشته و تولید محصولات دانش‌بنیان در بخش کشاورزی نیز با رشد ۷۱ درصدی همراه بوده که گواه تلاش دولت برای تحقق شعار سال است.آیت‌الله رئیسی با بیان اینکه فقط در حوزه کشاورزی با رشد بیش از ۷۰ درصدی تعداد شرکت‌های دانش‌بنیان مواجه هستیم، گفت: در لایحه بودجه سال ۱۴۰۲ تلاش شده سیاست‌های کلی برنامه هفتم، سند ملی آمایش سرزمینی در جهت اجرای عدالت در توزیع امکانات و سند تحول دولت مردمی مورد تأکید و توجه قرار گیرد.
شفافیت منابع و مصارف در بودجه
رئیس جمهور افزود: همچنین سعی شده از درج احکام غیرمرتبط با بودجه در این لایحه اجتناب شود و احکام دائمی به صورت جداگانه مطرح شده و فقط احکام سنواتی در لایحه بودجه ۱۴۰۲ باشد. شفافیت و درج همه منابع و مصارف در سقف بودجه کل کشور نیز از نکاتی است که در لایحه بودجه مورد تأکید قرار گرفته است.
ویژگی‌های مهم دیگر بودجه
آیت‌الله رئیسی بهبود معیشت مردم، عدالت در پرداخت‌ها، کاهش تورم، صرفه‌جویی در هزینه‌ها، حمایت از بازار سرمایه، افزایش سهم درآمدهای مالیاتی از طریق مؤدیان جدید، توجه به بهداشت و درمان و مهم‌تر از همه و محوری‌ترین نکته توجه به رشد اقتصادی و موضوع مهم اشتغال را از دیگر محورهای مدنظر در تدوین لایحه بودجه ۱۴۰۲ دانست.
فعال شدن صندوق‌های استانی عدالت و پیشرفت در سال ۱۴۰۲
رئیس جمهور همچنین فعال شدن صندوق‌های عدالت و پیشرفت در استان‌ها را از دیگر تدابیر دولت در بودجه ۱۴۰۲ عنوان و اظهار کرد: فعال شدن این صندوق‌ها علاوه بر اینکه دست استان‌ها را برای درآمدزایی در مسیر تکمیل پروژه‌های نیمه‌تمام باز می‌کند، باعث تمرکززدایی از مرکز و تفویض اختیارات به استان‌ها نیز می‌شود.
360 هزار میلیارد تومان برای پرداخت یارانه
آیت‌الله رئیسی تأمین معادل ۳۶۰ همت منابع برای پرداخت یارانه نقدی یا کالابرگ الکترونیک، تأمین یارانه نان، رشد حداقل ۲۰  درصدی حقوق شاغلان و بازنشستگان، معافیت مالیاتی درآمدهای ماهانه تا ۷ میلیون تومان، کاهش تعرفه گمرکی نهاده‌های دامی و کالاهای اساسی از ۴ درصد به یک درصد و پیش‌بینی برای واردات خودرو را نیز از دیگر مفاد بودجه ۱۴۰۲ عنوان کرد.
رئیس جمهور با اشاره به اینکه دولت در اجرای قانون واردات خودرو برای تعدیل بازار تأخیری نداشته و به محض ابلاغ این قانون اقدامات لازم برای تدوین آیین‌نامه‌ها و اجرای آنها آغاز شده است، تصریح کرد: دولت هم تولید خودروی باکیفیت در داخل و هم واردات خودرو برای رفع نیازهای مردم را مدنظر دارد.
هزار میلیارد تومان برای تولید و اشتغال هر استان
آیت‌الله رئیسی اختصاص هزار میلیارد تومان برای هر استان و در مجموع ۳۱ هزار میلیارد تومان برای مسأله رونق تولید و ایجاد اشتغال در کل کشور را از دیگر بندهای لایحه بودجه ۱۴۰۲ برشمرد و اضافه کرد: این بخشی از تنخواه هر استان برای ایجاد اشتغال در ضمن رونق تولید است و علاوه بر آن مازاد درآمدهای هر استان مثل حقوق دولتی معادن و دیگر درآمدهای مازاد استان‌ها نیز می‌تواند به صندوق عدالت و پیشرفت واریز شود تا صرف کمک به ایجاد اشتغال و تکمیل پروژه‌های نیمه تمام شود.
تهاتر دارایی‌ها و تهاتر نفت برای تولید
رئیس جمهور در ادامه افزود: در بودجه ۱۴۰۲ همچنین تأمین سرمایه از محل تهاتر دارایی‌ها و تهاتر نفت برای تولید، ۵۴۰ همت برای سرمایه‌گذاری شرکت‌های دولتی، کاهش مالیات شرکت‌های تولیدی، صندوق تثبیت سرمایه و رشد ۴۰ درصدی بخش سلامت پیش‌بینی شده است.
توجه ویژه به مسکن
آیت‌الله رئیسی به توجه ویژه دولت به موضوع مسکن در بودجه سال آینده اشاره کرد و گفت: تأمین منابع مالی و زمین مورد نیاز نهضت ملی مسکن و همچنین تخفیف مالیاتی پروژه‌های این طرح عظیم ملی از پیش‌بینی‌های دولت در حوزه مسکن بوده است.
عدم مغایرت درآمد و هزینه‌ برای جلوگیری از کسری بودجه
رئیس جمهور تصریح کرد: دولت تلاش کرده در بودجه ۱۴۰۲ همانند امسال مغایرتی بین درآمدها و هزینه‌ها نباشد، چرا که کسری بودجه مورد پسند دولت و مجلس نیست و آثار تورمی زیانباری نیز خواهد داشت. همچنین به حداقل رساندن تکالیف بانک‌ها، مدیریت بودجه و بازار سرمایه از دیگر نکات بودجه ۱۴۰۲ بوده است.
شناسایی مؤدیان جدید؛ 40 درصد افزایش درآمدها
آیت‌الله رئیسی در ادامه با اشاره به پرسش‌های مطرح شده درباره چگونگی افزایش درآمدها و هزینه‌ها در بودجه سال آتی، اظهار کرد: در منابع بودجه ۱۴۰۲، ۴۰ درصد از افزایش درآمدها از محل شناسایی فرار مالیاتی و مؤدیان جدید است و افزایش هزینه‌ها نیز مربوط به افزایش حقوق و دستمزدها و همچنین افزایش پرداختی از محل هدفمندی یارانه‌ها بوده است.
برنامه کوتاه مدت برای مسکن، تغذیه، معیشت و خودرو
رئیس جمهور مسکن، تغذیه و معیشت، خودرو و سلامت را ۴ محور اساسی مورد توجه دولت عنوان کرد و افزود: ما برای این ۴ محور اساسی که مسأله و خواست اصلی مردم است، برنامه کوتاه‌مدت داریم که حتماً در آینده نزدیک با ساماندهی در این محورها وضعیت متفاوت و قیمت‌ها کاهشی خواهد شد.
امید؛ پیام دولت و مجلس
وی ادامه داد: امروز برخلاف خواست دشمن که به دنبال ایجاد یأس و ناامیدی در بین مردم است، همه تلاش‌ها باید برای ایجاد امید در جامعه بوده و پیامی که از اقدامات دولت و تریبون مجلس اعلام می‌شود نیز پیام امیدبخشی به مردم باشد.رئیس جمهور تردیدافکنی و ایجاد یأس و ناامیدی در کشور را راهبرد دشمن عنوان کرد و افزود: بر این اساس باید راهبرد همه دستگاه‌ها ایجاد امید در دل مردم باشد.
رشد طلا و ارز کاهشی خواهد شد
آیت‌الله رئیسی با بیان اینکه با مدد الهی و اتکا به شاخص‌های اقتصادی در حال رشد، بازار ارز و طلا نیز حتماً کاهشی خواهد شد، تصریح کرد: به‌رغم همه القائات دشمنان و تردیدآفرینی برخی جریانات با توجه به منابع و ظرفیت‌های عظیم موجود در کشور و همچنین با همکاری و تعامل دولت و مجلس تحت منویات رهبری معظم انقلاب اسلامی خواست مردم محقق خواهد شد و آینده بسیار روشن است.
تصویب بودجه؛ پیام مثبت به اقتصاد و بازار
رئیس جمهور تأکید کرد: امروز با تلاش‌های دولت و همکاری مجلس رشد اقتصادی، رشد سرمایه‌گذاری، رشد تولید و رشد اشتغال که خواست مردم و مورد تأکید نمایندگان مجلس است، محقق شده و دشمنان نمی‌خواهند چنین روندی را شاهد باشند، اما با مشارکت مردم و تلاش همه کارگزاران و به دور از هرگونه یأس و ناامیدی این رشد را ارتقا خواهیم داد و دشمنان را بار دیگر ناکام خواهیم گذاشت.آیت‌الله رئیسی ضمن ابراز امیدواری از اهتمام مجلس برای اصلاح نواقص احتمالی بودجه و تصویب آن به عنوان یک سند مالی قابل اتکا برای کشور، افزود: قطعاً این بودجه برای فعالان اقتصادی و همچنین بازار مهم و قابل توجه است و امیدواریم با تصویب آن پیام مثبتی به آنها انتقال دهیم.

برش

ویژگی‌های لایحه بودجه از زبان رئیس سازمان برنامه و بودجه

میرکاظمی: درآمد مالیاتی 7/3 درصد تولید ناخالص داخلی

رئیس سازمان برنامه و بودجه کشور در جلسه علنی روز گذشته مجلس، با موضوع بررسی کلیات لایحه بودجه، ویژگی‌های این سند مالی را تشریح کرد. به گزارش ایرنا، سید مسعود میرکاظمی در پاسخ به برخی نقدهای نمایندگان درباره قابل وصول بودن منابع بودجه، با اشاره به اینکه در بودجه امسال دولت در اجرای تبصره ۱۴ که مربوط به هدفمندی یارانه‌ها بود، کسری داشت، اظهارکرد: اما در بخش بودجه عمومی کشور و بویژه در منابع و مصارف شرایط به نحوی است که ۹۵درصد بودجه اجرایی شده است و کمتر از ۵ درصد مغایرت در اجرای قانون بودجه خواهیم داشت.میرکاظمی، کنترل منابع و قابل وصول بودن آن را یکی از سیاست‌های دولت برای تراز بودن بودجه برشمرد و اظهارکرد: سال گذشته با مدیریت هزینه‌ها توانستیم کسری حدود ۲۰۰ هزار میلیارد تومانی را مدیریت کنیم و تا پایان سال حتی برای طرح‌های عمرانی و اشتغال نیز تخصیص بودجه داشته باشیم.معاون رئیس جمهور با بیان اینکه میزان مالیات پیش‌بینی شده در بودجه نسبت به تولید ناخالص داخلی کشور عدد قابل توجهی نیست و ظرفیت مالیات‌گیری کشور به مراتب بیش از این عدد است، اضافه کرد: عدد ۷۰۰ هزار میلیارد تومان درآمد مالیاتی قابل تحقق است، ضمن اینکه رقم تعیین شده برای درآمد مالیاتی کشور در سال آینده ۳.۷ درصد تولید ناخالص داخلی را در بر می‌گیرد، درحالی که این شاخص در سایر کشورها حداقل ۹ درصد تا ۲۵ درصد است.
میرکاظمی با تأکید بر اینکه بودجه مالیاتی دولت قابل وصول است، درباره درآمدهای نفتی نیز توضیح داد: حدود ۶۰۳ هزار میلیارد تومان برای این بخش در نظر گرفته شده و اگر قیمت نفت کاهش یابد، پیش‌بینی‌های لازم صورت گرفته و بنابراین این رقم نیز قابل احصا است، این رقم کمترین مخاطره را دارد و قابل وصول است.
رئیس سازمان برنامه و بودجه کشور ادامه داد: در مورد واگذاری اموال منقول و غیرمنقول دولت نیز باید گفت که امسال سهام پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس به فروش رفت و دو قسط آن در سال آینده وصول می‌شود که برابر ۱۸ هزار میلیارد تومان است.وی همچنین با یادآوری اینکه سال آینده سهم ۴۰ درصدی صندوق توسعه ملی از درآمدهای نفتی واریز خواهد شد، گفت: برداشت از این صندوق تنها برای طرح‌های عمرانی و اشتغال هزینه خواهد شد.
میرکاظمی با بیان اینکه با تنش آبی، توسعه جاده‌های روستایی، راه‌آهن، بیمارستان، دانشگاه و خوابگاه روبه‌رو هستیم، اظهار کرد: ۳ هزار همت پروژه نیمه تمام داریم که در تبصره‌ها مشارکت مردم را به طور جدی دیده‌ایم. در قانون برنامه هفتم نیز مشارکت عمومی و خصوصی برای طرح‌های نیمه تمام را به طور جدی لحاظ خواهیم کرد. اگر روش تأمین اعتبار برای پروژه‌ها را تغییر ندهیم و مردم را به میدان نیاوریم، عدم تخصیص منابع به پروژه‌ها تکرار می‌شود و همچنان نگران نیمه تمام ماندن پروژه‌ها خواهیم بود.
رئیس سازمان برنامه و بودجه با بیان اینکه ریشه تورم را شناسایی کردیم، اضافه کرد: بخشی از آن در منابع و مصارف است که آن را مدیریت خواهیم کرد و این امر مانع استقراض خواهد شد که فشار بر مردم کاهش خواهد یافت زیرا اعتقاد داریم برای اداره دولت نباید به مردم فشار اقتصادی وارد شود.
میرکاظمی با تأکید بر اینکه میزان پایه پولی در لایحه بودجه ۱۴۰۲ کاهش پیدا خواهد کرد، توضیح داد: با تکالیف و تبصره‌هایی که در سایر عوامل تورم ایجاد کرده‌ایم، بانک مرکزی اضافه برداشت بانک‌ها را مدیریت خواهد کرد که با این کار افزایش پایه پولی کنترل می‌شود، همچنین از مجلس می‌خواهیم اجازه دهد مدیریت تبصره‌ها براساس آیین‌نامه تدوین شده از سوی دولت پیش برود تا بتوانیم پایه پولی را مدیریت کنیم.وی با بیان اینکه سال آینده ارز ۴۲۰۰ تومانی نخواهیم داشت، گفت: این ارز باعث افزایش هزینه‌ها بر مردم می‌شد چرا که وزارتخانه‌ها برای جبران کسری بودجه، ارز ۴۲۰۰ تومانی را در بازار به قیمت ۲۷ هزار تومان به فروش می‌رساندند و این باعث تورم می‌شد. این روند باعث افزایش ۴۰۰ هزار میلیاردی پایه پولی می‌شد که سال آینده این عامل افزایش تورم را نخواهیم داشت.رئیس سازمان برنامه و بودجه کشور تأکید کرد: سال آینده تسویه ۲۵۰ میلیارد تومانی بدهی خواهیم داشت. امسال ماهانه ۱۸۰ میلیارد اوراق منتشر و ۱۵ هزار میلیارد تومان اوراق تسویه کردیم و ۳۳۰ هزار میلیارد تومان به صندوق‌ها کمک کرده‌ایم که با در نظر گرفتن ۱۸۰ هزار میلیارد تومان کمک به سازمان تأمین اجتماعی، ۳۴۵ هزار میلیارد تومان پرداخت شده در حالی که دولت هیچ نقشی در این موارد نداشته است.