بیتا  میرعظیمی
خبرنگار

سال‌هاست که شادابی و سرزندگی رودخانه «دز» زیر حجم گسترده‌ای از فاضلاب شهرستان دزفول، مدفون شده و تاکنون نیز چاره‌ای برای آن اندیشیده نشده است! اگرچه طی این سال‌ها برخی از کارشناسان و فعالان محیط زیست نسبت به نتایج وخیم این آلایندگی در اکوسیستم منطقه هشدار داده‌اند، اما نتیجه‌ای حاصل نشده و فاضلاب هر بار با شدت بیشتری به جان سومین رودخانه پرآب کشور افتاده است! مدیر آبفای منطقه‌ای دزفول، تقصیر این حادثه غم‌انگیز را گردن تزریق اعتبار قطره‌چکانی برای اجرای شبکه فاضلاب کل این شهر می‌اندازد و به «ایران» می‌گوید: در شرایطی که اجرای شبکه فاضلاب کل این شهر به اعتبار و بودجه‌ای برابر 300 میلیارد تومان نیازمند است، تنها در سال جاری 23 میلیارد تومان تخصیص داده شده است. تازه قرار است این اعتبار اندک نیز تا شهریورماه 1402 پرداخت شود! حال با این اعتبار اندک و قطره‌چکانی، آیا می‌توان مشکل ورود فاضلاب به رودخانه دز را حل کرده و بار دیگر نفس‌های به شماره افتاده اکوسیستم منطقه را احیا کرد؟
تخصیص 23 میلیارد از 300 میلیارد درخواستی
«حسین سعادتی‌فر» مدیر آبفای منطقه‌ای دزفول، با اشاره به ورود فاضلاب از دو نقطه اصلی در شهرستان دزفول (منطقه زیباشهر و پادگان تیپ 2 زرهی دزفول) داخل رودخانه دز، به «ایران» می‌گوید: برای احداث شبکه فاضلاب شهر دزفول باید 4 مرحله شامل خط انتقال ۸ کیلومتری به سمت دزفول، ایستگاه پمپاژ، یک شبکه اصلی و یک شبکه انشعابی خانگی انجام شود؛ برای انجام مجموعه این اقدامات هزینه‌ای بالغ بر ۳۰۰ میلیارد تومان برآورد شده است؛ حال آنکه آبفای منطقه‌ای دزفول در سال جاری تنها ۲۳ میلیارد تومان اعتبار مصوب دارد که امکان دارد حتی ۶۰ تا ۸۰ درصد آن واریز شود!
او با اشاره به دفع فاضلاب به چند روش مختلف در دزفول می‌گوید: در برخی مناطق با احداث جوی‌های روباز فاضلاب به سمت رودخانه دز هدایت شده و در برخی مناطق نیز چاه جذبی برای دفع فاضلاب شهری احداث شده است. در حال حاضر 40 درصد مردم دزفول به شبکه فاضلاب متصل هستند. ۴۲ هزار انشعاب فاضلاب در این شهر وجود دارد که شامل ۱۶۰ تا ۱۷۰ هزار نفر می‌شود؛ اما بقیه فاضلاب یعنی ۶۰ درصد دیگر به صورت سنتی دفع می‌شود.
مدیر آبفای منطقه‌ای دزفول با تأکید بر اینکه هیچ اقدامی نمی‌توان با این اعتبارات اندک برای اجرای طرح فاضلاب شهر دزفول و ممانعت از ورود فاضلاب شهری به رودخانه دز انجام داد، می‌گوید: نماینده شهر در مجلس و مدیرعامل آبفای خوزستان در پی جذب اعتبار از محل ماده ۵۶ قانون هستند که چنانچه ابلاغ شود طی چند سال آینده، فاضلاب سنتی شهری دزفول جمع‌آوری و به شکل مدرن هدایت شده و جمع‌آوری خواهد شد؛ اما اگر ابلاغ نشود هیچ اتفاقی رخ نداده و متأسفانه فاضلاب دو منطقه زیباشهر و پادگان تیپ 2 زرهی دزفول همچنان به شکل سنتی وارد رودخانه دز خواهد شد.
«فاضلاب» بلای جان اکوسیستم
ورود فاضلاب به «دز»، رودخانه‌ای که شریان اقتصادی شمال استان خوزستان تلقی می‌شود، علاوه بر خلق تصاویری نازیبا، گلوی اکوسیستم منطقه را نیز فشرده و ضمن تهدید سلامت شهروندان دزفولی، جان برخی آبزیان و پستانداران آبی رودخانه را نیز به لب رسانده است. «مسعود نوری‌پور» رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان دزفول، درخصوص پیگیری‌های لازم برای رفع این مشکل به «ایران» می‌گوید: حدود 4-3 سال پیش موضوع ورود فاضلاب شهری به رودخانه دز را چندین بار در جلسات شهرستانی کارگروه حفاظت کیفیت رودخانه دز مطرح کردیم؛ اما نتیجه‌ای حاصل نشد. در همین راستا اداره حفاظت محیط‌زیست دزفول، شکایتی را علیه اداره آبفای منطقه‌ای وقت در دادستانی تنظیم کرده و حکم محکومیت را نیز گرفتیم. کماکان نیز پیگیر موضوع بوده و مکاتبات‌مان را همچنان ادامه می‌دهیم؛ در سال جاری نیز این موضوع را در چندین دیدار کلان با حضور فرماندار، دادستان، رئیس آبفا و مرکز علوم پزشکی شهرستان مطرح کرده و امیدواریم هر چه زودتر این مشکل مرتفع شود.
به گفته او، مشکل اینجاست که با بودجه و اعتبار در نظر گرفته شده برای احداث فاضلاب در این شهرستان نمی‌توان مشکل ورود فاضلاب شهری به رودخانه دز را حل و فصل کرد. حتی با بودجه استان نیز نمی‌توان این مشکل را مرتفع کرد؛ در همین راستا باید یک اعتبار ملی به این موضوع اختصاص داد.
رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان دزفول، با اشاره به اینکه تنها 40 درصد شهر دزفول زیر پوشش شبکه فاضلاب قرار گرفته و بقیه نه شبکه‌گذاری شده و نه فاضلابی به تصفیه‌خانه منتقل شده است، می‌گوید: ورود فاضلاب خانگی و شهری به رودخانه با توجه به مواد حاصل از نیترات و فسفر موجود و تأثیرات مخرب آن در مواد غذایی آبزیان و گیاهان آبزی، رودخانه را از حالت طبیعی خارج کرده و همزمان با ایجاد حالت ماندابی، تغییرات رنگ و کیفیت در آب رودخانه را به دنبال خواهد داشت. اگرچه رودخانه «دز» ضریب خودپالایی برای تصفیه طبیعی برخی از آلایندگی‌ها را دارد، اما اگر حجم ورودی آلایندگی بیشتر از حجم پالایندگی خود رودخانه باشد آثار زیانباری را به اکوسیستم طبیعی و حتی انسانی منطقه تحمیل خواهد کرد. این نکته را نیز متذکر شوم که طی سال‌های گذشته هیچ مرگ‌ومیری از آبزیان در رودخانه دز رخ نداده است؛ زیرا حجم آب به میزانی است که ورود فاضلاب شهری درصد ناچیزی محسوب شده و خوشبختانه به آبزیان این رودخانه تاکنون آسیبی وارد نکرده است.
دریافت مالیات فاضلاب!
در همین ارتباط «محسن رضازاده» فعال محیط زیست دزفول نیز به «ایران» می‌گوید: مدت‌هاست که ورود فاضلاب به شکل فاجعه‌آمیزی در بالادست رودخانه دز مشاهده شده و علی‌رغم درخواست مردم و فعالان محیط زیست، اقدامی برای رفع آن انجام نشده است. متأسفانه شهرک‌‌های مسکن مهر به گونه‌ای ساخته شده است که فاضلاب شهری را به صورت مستقیم وارد این رودخانه می‌کند. بارها اعتراض کرده و خواهان مسدودسازی این شبکه‌های فاضلاب شده‌ایم؛ اما تاکنون هیچ اقدام مؤثری انجام نشده است. مشکل ورود فاضلاب شهری تنها به این شهرک محدود نمی‌شود؛ زیرا شهرک‌های زیباشهر، قلعه مختار، چم گلک، پایگاه و پادگان ارتش نیز دقیقاً همین بلا را سر رودخانه دز آورده‌اند! جالب اینجاست که هنگام صدور پروانه ساخت، مالیات فاضلاب تمام این خانه‌ها اخذ شده است؛ اما هیچ خدماتی انجام نشده و فاضلاب شهری این شهرک‌ها نیز مستقیماً وارد این رودخانه می‌شود. این موضوع نه تنها حیات این رودخانه را با مخاطرات بسیاری مواجه کرده است، بلکه خطر ایجاد و گسترش بیماری وبا در میان مردم بومی را نیز می‌تواند دامن بزند. در هر صورت باید مسئولان به این موضوع مهم توجه کرده و اقدامی عاجل برای نجات حیات باقی مانده رودخانه دز انجام دهند.