گرایش کاربر ایرانی به‌اینستاگرام روی نمودار صعودی
نظرسنجی ایسپا حکایت از واقعیت تغییر معادلات روابط اجتماعی در ایران دارد؛ رشد گرایش به اینستاگرام، شبکه اجتماعی عکس و فیلم محور. آخرین نظرسنجی ایسپا در فاصله زمانی 20 تا 26 دی ماه 1402 با اندازه نمونه 5103 نفر از جمعیت بالای 18 سال به بالای کل کشور به شیوه مصاحبه حضوری اجرا شد.
بر اساس نتایج استخراجی، 46.5 درصد مردم از «اینستاگرام» استفاده میکنند. 35.3 درصد از «واتساپ»، 34.6 درصد از «تلگرام»، 25.2 درصد از «ایتا»، 24.1 درصد از «روبیکا» و 8.7 درصد نیز گفتهاند از «بله» استفاده میکنند. میزان استفاده از سایر پیام‌رسان‌ها و شبکه‌های اجتماعی نیز کمتر از 7 درصد بوده است.
واتساپ کاهش، اینستاگرام افزایش
میزان استفاده مردم از پیام‌رسان‌ها و رسانه‌های اجتماعی خارجی از قبیل اینستاگرام، واتساپ و تلگرام در دوسال اخیر با نوساناتی همراه بوده است، به طوری که استفاده از پیام‌رسان واتساپ از 71.1 درصد در خرداد 1401 به 35.3 درصد در دی ماه 1402 کاهش یافته است. رسانه‌های اجتماعی داخلی مثل روبیکا و ایتا نیز از اسفند 1401 تاکنون، میزان استفاده آنها، تغییر قابل توجهی نداشته است.
37.6 درصد افراد بالای 18 سال، فقط از پیام‌رسان‌ها و رسانه‌های اجتماعی خارجی استفاده میکنند. 14.9 درصد فقط از پیام‌رسان‌ها و رسانه‌های اجتماعی داخلی استفاده میکنند، 25.5 درصد از افراد بالای 18 سال نیز همزمان از پیام‌رسان‌ها و رسانه‌های اجتماعی خارجی و داخلی استفاده میکنند. همچنین 22 درصد مردم نیز، گفتهاند از هیچ رسانه اجتماعی مجازی استفاده نمی‌کنند.
47.1 درصد مردان، از اینستاگرام استفاده میکنند که این نسبت برای زنان 45.8 درصد است. جوانان (18 تا 29 سال) با 68.2 درصد بیشتر از سایر گروه‌های سنی، افراد دانشگاهی (59.1 درصد) بیشتر از افراد غیردانشگاهی، ساکنان مراکز استان (52 درصد) نیز بیشتر از سایر افراد، از اینستاگرام استفاده میکنند. این تفاوت بین گروه‌ها در استفاده از تلگرام و واتساپ نیز مشاهده می‌شود. از بین شبکه‌های اجتماعی داخلی روبیکا و ایتا، مقبولیت بیشتری دارند، زنان (28.5 درصد) بیشتر از مردان (22 درصد) از ایتا استفاده میکنند. افراد 30 تا 49 سال (29 درصد) بیشتر از سایر گروه‌های سنی و افراد دانشگاهی(32.7 درصد) نیز بیشتر از افراد غیردانشگاهی، مصرف‌کننده ایتا هستند.
چرا اینستاگرام؟
در حال حاضر دسترسی به شبکه‌های اجتماعی خارجی نیازمند دور زدن فیلترینگ است. هر چند نمودار گرایش تلگرام نوسان‌های متعدد اما نه چندان تند و تیزی داشته اما در مقابل گرایش به واتساپ با تغییرات دفعتی زیادی بالا و پایین شده است. در عین حال علاقه‌مندی به اینستاگرام در یک سال اخیر با افزایش همراه شده است که شاید بتوان از فرم این شبکه اجتماعی دلیل آن را استنباط کرد. اینستاگرام یا اینستاگِرَم (به انگلیسی: Instagram) رسانه اجتماعی هم‌رسانی عکس و ویدیو است که کوین سیستروم و مایک کرایگر آن را بنیان نهادند و هم‌اکنون شرکت متا (با نام پیشین فیس‌بوک) مالکیت آن را برعهده دارد. این نرم‌افزار این امکان را به کاربران خود می‌دهد که عکس‌ها و ویدیوهای خود را در دیگر رسانه‌های اجتماعی مانند فیس‌بوک، توئیتر، تامبلر و فلیکر هم‌رسانی کنند. کاربران همچنین می‌توانند از فیلترهای دیجیتال برای تصاویرشان استفاده کنند. محدودیت هم‌رسانی ویدیو در اینستاگرام ۶۰ ثانیه است، بنابراین چنین قابلیتی بویژه در دو جبهه مورد توجه کاربر ایرانی قرار گرفته است. گروهی برای معرفی کسب و کارهای خود از فضای اینستاگرام استفاده میکنند. موقعیتی که در واتساپ چندان مهیا نیست. از سویی پدیده اقتصاد توجه و درآمدزایی با بلاگری و تبلیغ عکس و ویدیو در موضوعات سبک زندگی موجب شده تا بستر اینستاگرام مورد توجه کاربران ایرانی قرار گیرد. تا جایی که مصرف آن حتی برخی قواعد و هنجارهای پیش تعریف شده مانند حریم خصوصی و شکل روابط اجتماعی را به هم زده است. تمامی این اتفاقات در وضعیتی است که اینستاگرام فیلتر است و کاربر ایرانی با صرف هزینه و زحمت استفاده از فیلترشکن می‌تواند از آن استفاده کند.