گزارش «ایران‌جمعه» از فیلم‌هایی که احتمالا در جشنواره فیلم فجر پر سر و صدا باشند
شلوغ بازی سینمایی
هانیه شجاعی‌زند
خبرنگار
یکی از رویدادهای مهم سینمایی در ایران، برگزاری جشنواره‌ای است که نامش را از مهم‌ترین رویداد سیاسی یعنی فجر انقلاب برگرفته است. جشنواره فیلم فجر در چهل و دومین دوره برگزاری خود در حالی فیلم‌های منتخب‌اش را برای نمایش صف‌بندی می‌کند که برخی از فیلم‌ها نسبت به سایر رقبای خود محبوب‌ترند؛ محبوبیتی که برخی با پیشداوری، پیش از اکران در جشنواره برایشان جایگاه ویژه می‌خرند و در رده‌بندی خوب‌های این دوره آنها را از سایرین مجزا می‌کنند تا مبادا در ایام برگزاری جشنواره، از دیدن فیلم‌های محبوبشان جا بمانند. این دسته از فیلم‌ها یا به لحاظ مضمونی احتمال می‌رود که حرفی برای گفتن دارند یا به لحاظ فنی با توجه به پیشینه عوامل، احتمال می‌رود که کار قابل قبولی ارائه کنند. برخی هم به واسطه حضور چهره‌های به قولی سلبریتی، منتظر اکران یک فیلم می‌نشینند. ما در این گزارش هوای همه را داشته‌ایم. برای آنها که دنبال چهره هستند، «جواد عزتی» را در فیلم «تمساح خونی» داریم. آن‌هایی که به اهل فن در دیدن فیلم اعتماد می‌کنند، «بهروز افخمی» را آورده‌ایم که در کنار تکنیک، همیشه هوای محتوا را هم داشته و در این دسته‌بندی، یک هندوانه سر بسته هم هست؛ «شاه‌محمدی»، کارگردان کار اولی سینما که برای فیلم «مجنون»، دست روی سوژه حساس و مهمی گذاشته است و البته چهره‌های مشهوری هم پای‌کارش آمده‌اند مانند «مجید انتظامی» در مقام آهنگساز و در آخر فیلم «آسمان غرب» به کارگردانی «محمد عسگری» که او هم مضمون و سوژه مهمی را انتخاب کرده و با توجه به کار قابل قبول او در جشنواره فجر پیشین، مخاطبان انتظار یک فیلم تمام‌عیار را از عسگری دارند که هم در محتوا و هم در تکنیک بتواند در کنار فیلم‌های خوب دفاع مقدسی بنشیند. در ادامه این چهار اثر برگزیده از میان فیلم‌های جشنواره فجر چهل و دوم را معرفی کرده‌ایم.
مانیفست قهرمان صبح اعدام برای مخاطبان امروز
بهروز افخمی بعد از اکران فیلم فرزند صبح در مصاحبه‌ای اعلام کرد که دیگر در سینما، کارگردانی و تهیه‌کنندگی نمی‌کند اما سال بعد از آن، در مقام تهیه‌کننده حاضر شد و امسال در جایگاه کارگردان و نویسنده در جشنواره فجر حضور دارد. او در این مصاحبه تأکید کرده بود:«سینما دیگر نمی‌تواند هیجان‌انگیز و دوران‌ساز باشد، طبیعتاً خودم اگر به آن اعتقاد دارم، باید اولین کسی باشم که به آن عمل می‌کنم.» بعد از پشت سر گذاشتن حوادث اخیر و اعتراضات جنبش زن، زندگی، آزادی، افخمی بار دیگر بر خود دید که پشت سینمای ایران را خالی نکند تا آنجا که افخمی در مصاحبه‌ای در ارتباط با فیلم صبح اعدام گفته است: «به معترضان امروزی خواهم گفت که معترض واقعی این‌هایی هستند که در فیلم دیدید، نه شما!» او در گفت‌وگویی در تازه‌ترین جزئیات شکل‌گیری فیلم صبح اعدام به وقایع سال گذشته کشور اشاره داشته است.
او درباره چگونگی تولد این سوژه گفته است: حدود ٢٠ سال پیش، آرشیو روزنامه کیهان را بررسی می‌کردم که به گزارش تیرباران طیب حاج رضایی و حاج اسماعیل رضایی برخوردم. در واقع، این گزارش، شماره‌ای از کیهان روز ١١ آبان سال ١٣۴٢ بود. این گزارش خبری، به قدری جذاب و مفصل بود که برای خودم از آن کپی کردم و در کتابخانه‌ام گذاشتم. از همان زمان در ذهنم شکل گرفت که بر اساس این گزارش تیرباران، می‌توانم فیلم سینمایی بسازم. همواره مشتاق بودم تا خبرنگاری که این گزارش را نوشته، پیدا کنم.
وی با اشاره به اینکه فیلمنامه «صبح اعدام» را بر اساس گزارش مطبوعاتی کیهان نوشته است، عنوان کرد: دیالوگ‌های طیب حاج رضایی و حاج اسماعیل رضایی را که در روزنامه نوشته شده بود، به‌صورت مستقیم در فیلمنامه آورده‌ام. البته برای نوشتن فیلمنامه، از منابع و اسناد دیگر از جمله کتاب «طیب
در گذر لوطی‌ها» استفاده و اقتباس کردم. کتاب «طیب در گذر لوطی‌ها»
مصاحبه‌های مختلفی با لوطی‌های تهرانی دارد که طیب را می‌شناختند و نثر آن تهرانی قدیمی‌است و برای نوشتن فیلمنامه برایم بسیار کارآمد بود.
در حالی برخی این اثر را یک کار بیوگرافیک می‌دانند که خود افخمی در یک مصاحبه، متذکر شده است که طیب حاج رضایی تنها قهرمان این فیلم نیست و کاراکتر حاج اسماعیل رضایی هم، قهرمان جوان‌تری است که در فیلم می‌بینیم. در واقع، «صبح اعدام» سرگذشت نیست بلکه درباره کشتار ١۵ خرداد سال ۱۳۴۲ و نتایج آن است. نکته جالب فیلم، روایت ٩٠ دقیقه پیش از اعدام است که دو مرد در آستانه اعدام، چه‌حرف‌هایی می‌زنند و چه رفتار خاصی از خود نشان می‌دهند. می‌توان گفت «صبح اعدام» همچون فیلم‌های «مسیر سبز» و «می‌خواهم زنده بمانم» در ژانر فرعی اعدام است.
هرچند ایده تولید این فیلم به سال‌های قبل باز می‌گردد، فیلمنامه‌ای که افخمی در سال 1400 قید ساخت آن را زده بود و تصمیم داشت تا برای همیشه از دنیای سینما خداحافظی کند اما حوادث اخیر و جریان اعتراضات و شرایط اجتماعی ایران و این‌همانی روزگاری که ایران، قهرمانانی همچون طیب حاج رضایی را در خود داشت با معترضان امروزی که برای اعتراضات خود هیچ مبنا و چهارچوب فکری ندارند، بار دیگر این کارگردان را به دنیای سینما بازگرداند.
علی شیرمحمدی در ارتباط با نحوه شکل‌گیری و استارت این فیلم گفته است: این کار از مهر گذشته آغاز شد و قبل از رسیدن به مرحله تولید، در ارتباط با فرم و طراحی صحنه و لباس، گفت‌و‌گو و هم‌اندیشی‌های بسیاری با کارگردان صورت گرفت.
مرور کارنامه افخمی نشان می‌دهد که او در ساخت و پرداخت کاراکترهای خود علاوه بر تبحر، چاشنی خلاقیت و افتراق را هم دارد. هیچ‌کدام از قهرمانان او یک شکل نیستند. چه آنجایی که ابوالفضل پورعرب ستاره می‌شود یا هدیه تهرانی گل می‌کند یا در فیلم متفاوتش «سن‌پترزبورگ» کاراکترهای جدید و جذابی را خلق می‌کند. ستارگانی که در کنار افخمی به چهره‌های سینمایی تبدیل شدند. همان‌گونه که شیرمحمدی گفته است: بازیگران صبح اعدام هم در عین کار بلدی بسیار متبحر هستند و این نوید را می‌دهم سینما باید منتظر یک پورعرب دیگر که در عروس افخمی درخشید باشد.
احتمالاً می‌توان پیش‌بینی کرد، با فیلم پرمخاطبی روبه‌رو خواهیم شد و می‌تواند یکی از فیلم‌های مهم جشنواره چهل و دوم محسوب شود. فیلمی‌در ژانر تاریخی- سیاسی و در تلفیقی از ژانر بیوگرافی است که دو ارگان مهم سازمان سینمایی سوره و بنیاد سینمایی فارابی پای کارش آمدند.
سفر به آسمان غرب در میان گردنه‌های کرمانشاه
در میان فیلم‌های راه‌یافته به بخش سودای سیمرغ جشنواره، فیلم‌های اقتباسی نسبت به سایرین بازار داغ‌تری دارند مانند فیلم «آسمان غرب» به کارگردانی محمد عسگری که برای دومین سال پیاپی در مقام کارگردان در جشنواره فیلم فجر حضور دارد. عسگری بعد از یک دوره تجربه دستیاری کارگردانان بزرگی همچون میرکریمی و مجید مجیدی دو سالی است که مستقلاً در سینما وارد عرصه کارگردانی شده و در اولین کار خود «اتاق گلی» توانست جایزه بهترین فیلم اولی جشنواره فجر را به خانه ببرد.عسگری در اولین کارگردانی خود فیلمی قابل تأمل از عملیات مرصاد به تصویر می‌کشد. حال بعد از یک سال، این کارگردان با یک زاویه نگاه جدید، دفاع مقدس را به تصویر کشیده است. فیلم «آسمان غرب» یک اثر جنگی اکشن است که در لوکیشن‌های متعدد استان کرمانشاه فیلمبرداری شده است. این فیلم با نگاهی متفاوت، رشادت، غیرت و میهن‌دوستی خلبان شهید علی‌اکبر شیرودی و دیگر همرزمانش را در روزهای آغازین جنگ به تصویر می‌کشد.
با توجه به تجربه قابل قبول عسگری در اتاقک گلی توقع می‌رود درجشنواره فجر امسال یک اثر با کیفیت و استانداردی از این کارگردان ببینیم.
میلاد کی‌مرام با توجه به سابقه بازیگری خود نشان داده است که کیفیت بازی‌اش حالت سینوسی دارد؛ یعنی بسته به توانایی کارگردان در بازی گرفتن از این هنرپیشه، کیفیت کارش متفاوت است. هرچند عسگری در فیلم «اتاقک گلی» نشان داد که در این بخش از کار تبحر دارد و باید دید در فیلم «آسمان غرب» کی‌مرام چگونه خود را با حس و حال شهید نزدیک کرده است. البته در کارزار تقسیم نقش امیرحسین آرمان هم در کنار میلاد کی‌مرام قرار گرفته است. دو بازیگری که به لحاظ جنس بازی به هم نزدیک‌اند و در عین حال، بازی در فضای چنین فیلم‌هایی را تجربه نکرده‌اند. به هرحال راجع به نقش‌آفرینی بازیگران فیلم «آسمان غرب» باید بعد از اکران به قضاوت نشست.
تهیه‌کنندگی این فیلم دفاع مقدس به حبیب‌الله والی‌نژاد سپرده شده است. مرد روزهای سخت سینمای ایران که بخوبی از پس فیلم‌های پر چالش ژانر جنگی بر می‌آید. والی نژاد برای خلق یک اثر فاخر در طراحی لوگوی فیلم هم دست روی برندهای این حوزه گذاشته است و روح‌الامین استاد به نام، لوگوی این کار را طراحی کرده است.
این اکشن جنگی، محصول بنیاد سینمایی فارابی و سازمان سینمایی سوره با مشارکت ارتش جمهوری اسلامی‌ایران است. سه ارگانی که تمام تلاش خود را کرده‌اند تا یک پرتره قابل قبول از شهید شیرودی به یادگار بگذارند.
امیر حسینی، معاون قرارگاه آجا در غرب کشور در مصاحبه‌ای گفته است: این فیلم مقاومت مردم کرمانشاه را در سه روز اول جنگ تحمیلی به تصویر می‌کشد، نکاتی که در هیچ کتاب و فیلمی به آن اشاره نشده است. امیر حسینی با یادآوری تلاش و برنامه‌ریزی دو سال قبلی افزود: هر ساعت پرواز حدود ۲۰۰ میلیون تومان هزینه دارد و برای این فیلم ۵۳ ساعت پرواز در نظر گرفته شده است. از دیگر سو ۱۵۰ دستگاه تانک، ۳۰ دستگاه نفربر، ۳۰۰ سرباز و دیگر تجهیزات نرم‌افزاری و سخت‌افزاری در اختیار عوامل فیلم قرار گرفت.
جواد عزتی در میان حیوانات
به دنبال چیست؟
جواد عزتی تاکنون سه بار از جشنواره فجر برای فیلم‌های «ماجرای نیمروز» (۱۳۹۵)، «رد خون» (۱۳۹۷) و «آتابای» (۱۳۹۸) نامزد دریافت جایزه بهترین بازیگر نقش مکمل مرد شده و هر سه بار هم در رسیدن به این جایزه ناکام بوده است. بعد از چندین دوره ناکامی در جشنواره فیلم فجر امسال در مقام کارگردان و بازیگر پا به میدان رقابت گذاشته است تا در چهل و دومین دوره جشنواره شانس خود را برای دریافت جایزه بالا ببرد. این بازیگر پرکار در ادوار مختلف جشنواره، در اولین تجربه کارگردانی‌اش موفق شده است از میان فیلم اولی‌ها خود را به سکوی سودای سیمرغ برساند. عزتی در فیلم تمساح خونی از همکاران قدیمی‌اش همچون کامران حجازی بهره گرفته است. کامران حجازی که در تمساح خونی درمقام تهیه‌کننده با عزتی همراهی می‌کند، پیش از این در فیلم کت چرمی و مرد بازنده با هم همکاری داشته‌اند. باید دید این تعامل در فیلم تمساح خونی چگونه پیش خواهد رفت.
حضور جواد عزتی به عنوان بازیگر و کارگردان در کنار سعید آقاخانی فیلم تمساح خونی را در لیست فیلم‌های مهم چهل و دومین دوره جشنواره فیلم فجر قرار داده است. فیلمی که از عکس‌های منتشرشده‌اش می‌شود فهمید، مخاطب با یک اثر کمدی روبه‌رو خواهد بود. اثر کمدی با چاشنی اجتماعی و آن‌طور که از اسم فیلم برمی‌آید یک کمدی تلخ اجتماعی را در اولین اثر جواد عزتی در مقام کارگردان شاهد خواهیم بود.
قبل از اینکه عزتی را در نقش‌های جدی در ژانرهای سیاسی و تاریخی ببینیم این بازیگر خود را در نقش‌های کمدی و غیر جدی به اثبات رسانده بود و حال این کارگردان کار اولی با برگشت به روزگار فیلم‌های کمدی‌اش نشان داد که خاستگاهش همچنان این ژانر است و باید دید در فیلمی‌که دستش برای طنازی باز است چقدر توانسته یک کار قابل قبول ارائه کند، کاری که نویسندگی‌اش را به پدرام افشار سپرده است.
در توصیف این فیلم سینمایی آمده است: درسته که قانون جنگل نانوشته است، اما وقتش که برسه درنده‌ها تاوان پس میدن، گوزن‌ها جشن می‌گیرن…
در «تمساح خونی» بازیگرانی چون: جواد عزتی، عباس جمشیدی‌فر، سعید آقاخانی، الناز حبیبی، بهزاد خلج، شبنم قربانی و با حضور جمشید جهانزاده، رامین پورایمان و کیومرث مرادی نقش‌آفرینی می‌کنند.
شاید شهید زین‌الدین مخاطبان خود را مجنون کند
از دیگر فیلم‌های پرتره این دوره از جشنواره، فیلم مجنون به تهیه‌کنندگی عباس نادران و کارگردانی مهدی شاه‌محمدی است. این فیلم از این‌جهت که روایتگر داستان دفاع مقدس است و تلاش دارد تا پرتره‌ای از شهدای آن دوران را به تصویر بکشد می‌تواند از آثار مهم در جشنواره چهل و دوم باشد. این فیلم سینمایی تازه‌ترین محصول سینمایی سازمان هنری رسانه‌ای اوج است که برشی از حماسه‌آفرینی شهیدان مهدی و مجید زین‌الدین و رزم‌آوران لشکر ۱۷ علی بن ابی‌طالب(ع) در جزیره مجنون و عملیات بزرگ خیبر را به تصویر می‌کشد.
فیلم مجنون اگرچه کارگردان کم‌تجربه‌ای همچون مهدی شاه‌محمدی را در لیست عوامل خود دارد اما حضور آهنگساز فاخر موسیقی ایران مجید انتظامی در این فیلم شاید نوید‌بخش یک اثر قابل تأمل باشد. اثری که در عین حال برای نقش اول خود از بازیگر توانمندی همچون سجاد بابایی استفاده کرده است. سجاد بابایی پیش از این با ایفای نقش در سریال‌های «خسوف» و «سقوط» در شبکه نمایش خانگی به شهرت رسیده بود، در کارنامه خود ایفای نقش در فیلم‌های سینمایی «تومان» و «مرد بازنده» را هم داشت و سال گذشته با فیلم «استاد» توانست سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش مکمل را کسب کند.
مجید انتظامی در عرصه دفاع مقدس کارهای به یادماندنی همچون بوی پیراهن یوسف و از کرخه تا راین دارد و احتمالاً مخاطبان برای تجربه حس و حال آن روزهای سینمای ایران برای دیدن این فیلم رغبت بسیاری خواهند داشت و احتمال رسیدن به سانس فوق‌العاده برای این فیلم دور از انتظار نیست.
کارگردان موفق در عرصه مستند جنگی در گفت وگویی در ارتباط با داستان فیلم مجنون گفته بود: فیلم برهه‌ای از حضور شهید مهدی زین‌الدین در جزیره مجنون در سال 1362 در عملیات خیبر است. او با تأکید بر تجربه مستندسازی خود گفته است فیلم مجنون در عین حال که تلاش کرده بر مستندات تاریخی وفادار باشد و نقش شهید زین‌الدین را در عملیات خیبر، عین به عین به تصویر بکشد، در مسائل اصلی، به اصل مستندات وفادار است؛ در عین حال، در موارد جزئی، برای ایجاد جذابیت در قصه، بخش‌هایی اضافه شده است. همین بخش‌های اضافه شده هم بخشی از زندگی شهید زین‌الدین است که به لحاظ زمانی با واقعه اصلی فاصله دارد و بخشی از زندگی این شهید است که از قبل و بعد این بازه زمانی، برداشت شده و به واقعه اصلی منگنه شده است تا در نهایت روایتی جذاب‌تر خلق شود اما مطلقاً به حقیقت وفادار بوده‌ایم و تلاش کرده‌ایم در لحظاتی تصویرگر نوستالژی مردم از دوران جنگ باشیم.
سازمان اوج که در حمایت از فیلم‌های پرتره از شهدا پیشتاز است و یکی از وظایف این ارگان در ساخت فیلم سینمایی محسوب می‌شود در این دوره، ساخت پرتره شهید زین‌الدین را بر عهده گرفته تا با حمایتش از عوامل فیلم در نهایت اثری خلق کند که بتواند شاید مخاطبان خود را مجنون کند. به گفته کارگردان این اثر، پژوهش این کار سال‌ها قبل در سازمان اوج انجام شده بود. پژوهش کاملی از 130مصاحبه‌ای که در نهایت به فیلمنامه تبدیل نشد اما به کار شاه‌محمدی آمد تا بتواند در فیلم مجنون بالاخره پرتره شهید زین‌الدین را به تصویر سینمایی تبدیل کند.