درباره برگ عبایی، انواع، شرایط نگهداری و مشکلاتش
گــیاه قــدردان و مــهر بـــان
نسرین تقی خانی
مهندس کشاورزی و مشاورنگهداری گیاهان آپارتمانی
گیاه برگ عبایی، از چینی‌های مقیم مرکز و یک گیاه بوته‌ای از خانواده سوسنی‌ها است. برگ عبایی از گذشته به عنوان گیاه زینتی مورد استفاده قرار می‌گرفت.
این گیاه ساقه حقیقی ندارد و برگ‌های آن از ریزوم یا ریشه غده مانندش رشد می‌کند. دلبری‌های این گیاه به واسطه برگ‌های بلند، طویل و چرمی‌اش است.
برگ‌های این گیاه، حدود 40 تا 50 سانتی‌متر طول داشته و درصورت مهیا بودن شرایط محیطی، همیشه سبز است.
این گیاه زیبا، گل‌های بنفشی دارد که اگر مهربانی و توجه از صاحبش ببیند، برای عرض تشکر، آنها را نمایان می‌کند؛ البته این گل‌ها جنبه زینتی ندارد.
از انواع این گیاه، برگ عبایی آشاهی است. این نوع از برگ عبایی به مرور زمان رنگ سبز برگ‌هایش به رنگ سفید تغییر پیدا می‌کند.
نوع دیگر برگ عبایی، آوازلئون است. از زیباترین و پرطرفدارترین انواع این گیاه است. برگ‌های آن در مرکز، رگه‌ها و طرح‌های زردی دارد که با ترکیب رنگ سبز برگ‌ها، زیبایی خاصی به این نوع برگ عبایی بخشیده است.
برگ عبایی قرمز از انواع دیگر آن است. این نوع برگ عبایی در انگلیسی به «شعله درخت اژدها» و با نام «کوردیلین» در بین گل و گیاهان معروف است.
برگ عبایی بنفش هم از انواع کوردیلین است اما روی برگ‌های آن رگه‌های سفید هم دیده می‌شود. این نوع برگ عبایی بسیار به شرایط نگهداری حساس است و در صورت کوچکترین کم کاری، واکنش نشان می‌دهد. این گیاه در محدوده دما 7 تا 30 درجه سانتیگراد رشد می‌کند. البته برای اینکه خودی نشان دهد و دل صاحبش را ببرد، تا دما صفر درجه سانتیگراد را هم تحمل می‌کند، اما دمای مطلوبش، دمای اتاق است.
برگ عبایی از اسطوره‌های مقاومت به کمبود حداقل‌های شرایط محیطی است. از این رو این گیاه را گیاه آهن هم صدا می‌زنند. برگ عبایی در سایه هم رشد و زیست دارد، اما در حضور نور غیرمستقیم رشد بهتری دارد.
باتوجه به اینکه زیبایی این گل در برگ‌هایش نمایان است، بهتر است از تابش نور مستقیم آفتاب به برگ‌ها جلوگیری کنید. تابش مستقیم نور خورشید، می‌تواند از دلایل زرد و قهوه‌ای شدن برگ‌ها و حتی ریزش آنها باشد. اگر محل نگهداری برگ عبایی فضا بسته آپارتمان یا اداره است، انتخاب محل قرارگیری گلدان در کنار پنجره‌های شمالی می‌تواند انتخاب درستی باشد.
اگر محل نگهداری این گیاه، فضای باز بالکن و تراس است، بهتر است برگ عبایی در کنار دیوار بوده یا پشت گیاهان دیگر قرار گیرد تا نور مستقیم خورشید باعث آسیب به برگ‌هایش نشود. برای آبیاری برگ عبایی باید توجه کرد تا خاک کامل خشک شده و بعد اقدام به آبیاری کنید. در صورت مرطوب بودن خاک و انجام آبیاری، ریشه گیاه در شرایط غرقاب قرار گرفته و آسیب می‌بیند. به طور کلی، در تابستان و بهار هفته‌ای دوبار و در فصول سرد، پاییز و زمستان، دوهفته‌ای یکبار می‌توان به آبیاری برگ عبایی اقدام کرد.
بهتراست بعد از آبیاری کامل، زیرگلدانی را خالی کرده تا آب جمع شده در آن با انتها گلدان و ریشه‌ها در تماس نباشد، در غیر این صورت خشک شدن خاک با تأخیر اتفاق می‌افتد و این رطوبت زیاد باعث پوسیگی گیاه می‌شود.
برای ترکیب خاک مناسب برای برگ عبایی، خاک باغچه، شن یا ماسه و کمپوست مناسب است. توجه به زهکش خاک و گلدان به بهبود شرایط نگهداری برگ عبایی کمک شایانی می‌کند.
بهتر است از کودهای تقویتی برای کمک به رشد برگ عبایی استفاده کرد؛ کودهای حاوی عناصر نیتروژن، پتاسیم و فسفر با نسبت‌های مساوی(10:10:10 یا 20:20:20) انتخابی درست برای این گیاه است. گیاهان باریشه‌های غده مانند نیاز به تعویض گلدان هرساله و نزدیک به هم ندارند.
اگرریشه‌های برگ عبایی از قسمت انتهایی گلدان و گیاه بیش ازحد از گلدان خارج شده، باید تقاضای گیاه برای تعویض گلدان را جدی گرفت. اما ذکر این نکته هم مهم است که برای تعویض گلدان، فصل بهار مناسب است. تعویض گلدان در فصل‌های دیگر می‌تواند در سیکل رشد این گیاه تنش و وقفه ایجاد کند. اگر برگ عبایی برگ‌های زیادی دارد، هرس گیاه در اوایل بهار، می‌تواند به رشد بیشتر این گیاه کمک کند. اسپری آب به برگ‌ها و تمیز کردن مرتب آنها به حفظ شادابی گیاه و حفظ رطوبت محیط کمک می‌کند. برای تکثیر این گیاه زیبا، می‌توان از روش تقسیم بوته کمک گرفت. به این صورت که باید ریشه غده مانند یا همان ریزوم را از خاک بیرون آورده و به بخش‌های کوچک‌تر تقسیم کرد.
توجه به این نکته ضروری است که باید هر غده جدید دارای دو تا سه برگ باشد تا رشد سریع‌تر و بهتر صورت گیرد.
لکه‌های قهوه‌ای تا سیاه ظاهر شده روی برگ‌های زیبا و چرمی برگ عبایی، عارضه‌ای شایع است که زندگی این گیاه را تهدید می‌کند و تا زمانی ادامه می‌یابد که برگ‌ها دچار ریزش شوند. برای رفع این مشکل بهتر است نظم در آبیاری و توجه به میزان رطوبت خاک گلدان در اولویت رسیدگی به گیاه قرار گیرد و بعد از آن استفاده از قارچ‌کش به عنوان راه‌حل تکمیلی مناسب است.
از دیگر میهمانان ناخوانده در زندگی برگ عبایی، شپشک آرد آلود، شپشک معمولی و تخم عنکبوت هستند؛ ایجاد لکه‌های سفید و پنبه مانند زیر برگ‌ها نشان از حضور شپشک آرد آلود دارد. برای در امان ماندن یا نجات گیاه از این مشکل، باید گیاه درگیر با این آفات از بقیه جدا شده و از سموم مالاتیون و دیازینون جهت مقابله با انواع آفات برای گیاه استفاده کرد.
ممکن است برگ عبایی با دیدن برگ‌های زردش، احساس ناامیدی کند؛ می‌توان با کنترل شرایط نگهداری این گیاه، این موضوع را به حداقل رساند. علت زردی برگ‌ها می‌تواند از بی‌نظمی در آبیاری و عدم توجه به زهکش خاک و گلدان باشد؛ استفاده از آب بدون املاح و کلر برای آبیاری، می‌تواند تأثیر مثبت زیادی در شرایط زندگی گیاه ایفا کند.
کمبود مواد مغذی هم با زرد شدن برگ‌ها خودش را نشان می‌دهد و در صورت تغذیه بیش ازحد، برگ‌های این گیاه دچار شکافتگی می‌شوند.