چه کسی تماشا می‌کند؟ کودک یا بزرگسال؟
ونوس بهنود
دبیر تحریریه
موضوع فضای امن مجازی برای کودکان نه تازگی دارد و نه در مورد آن حرف کم گفته شده است. سؤال این است که ما چه کردیم و چقدر وی‌او‌دی‌های ما که این روزها بخش قابل توجهی از مخاطبان تلویزیون را ربوده‌اند به آن توجه نشان داده‌اند؟
فضای امن مجازی به تعبیری که همه می‌دانیم این است که کودک به محتوای مربوط به گروه سنی خود و در عین حال محتوای سالم که به رشد و بالندگی او کمک کند، دسترسی داشته و در مقابل از محتوای ناسالم که منجر به تربیت نادرست او یا تأثیرگذاری منفی شود، دور بماند. هر چند تبادل اطلاعات در فضای مجازی هیچ دروازه‌ای ندارد اما بعد از اینکه مدتی از تجربه زیست انسان در دنیای مجازی سپری شد، آسیب‌های مختلف موجب شد تا ایمنی روانی و محتوای سالم مورد توجه پلتفرم‌ها قرار گیرد. به همین دلیل بود که به عنوان مثال عضویت در واتس‌اپ یا اینستاگرام محدودیت سنی داشت و یکی از مصادیق گزارش یک محتوا نیز مشاهده محتواهایی که کودک آزاری یا خشونت را ترویج کند، تعریف شد.
اما داستان وی‌او‌دی‌ها متفاوت است. وی‌او‌دی‌های ایران شاید در حدود یک دهه اخیر توانسته‌اند بازار را به سمت خود خم سازند و سیلی از مخاطبان تلویزیون، رادیو و حتی کرایه فیلم را به سمت خود معطوف سازند.در تمام این مدت به دلیل رویکردهای ویژه تجاری اغلب در مورد فیلم‌های انحصاری سکوی خود مورد نقد بوده‌اند و بخشی از نقدها معطوف به وضعیت کودک و نوجوان در فیلم و آسیب‌های احتمالی تربیتی بوده است. از سویی این سؤال پابرجاست که آیا محتوای سالمی برای کودکان تدارک دیده شده یا صرفاً دوبله فیلم‌های کودک و حذف برخی بخش‌های یک انیمیشن مصداق توجه وی‌او‌دی به کودک و نوجوان است؟ به عنوان مثال در برخی وی‌او‌دی‌ها دسته‌بندی محتوای ویژه کودک و نوجوان دیده می‌شود و حتی آموزش کمک درسی نیز در برخی گنجانده شده است. اما واقعیت این است که محتواهای وی‌او‌دی‌ها برای همه اعضای خانواده در دسترس است و شاید در کودکان کم‌سن و سال پدر و مادرها قدری در انتخاب محتوا دقت کنند. از سویی نگاه تجاری وی‌او‌دی‌ها که اساس شکل‌گیری آن است، غیرقابل انکار است. بسیاری از انیمیشن‌ها و فیلم‌های سینمایی بویژه خارجی صرفاً به دلیل اینکه پرطرفدار است و می‌تواند فروش خوبی داشته باشد، گنجانده می‌شود.
فارغ از تلاش‌ها برای کنترل محتواهای خشن و مصادیق کودک‌آزاری موضوع نگاه تجاری موجب شده تا هنوز که هنوز است تولیدات شسته رفته کودک و نوجوان ارائه نشود. از طرفی در دسته‌بندی‌ها مشاهده می‌شود که به دلیل ضعف تولیدات داخلی ویژه کودک و نوجوان این انیمیشن‌های خارجی است که میدان‌دار است و به نوعی وی‌او‌دی داخلی ابزاری برای فروش و دیده شدن هر چه بیشتر یک تولید خارجی شده است. به نظر می‌رسد وقت آن رسیده که حوزه کودک و نوجوان از حاشیه و نگاه تزئینی خارج شده و در اولویت سرمایه‌گذاری وی‌او‌دی‌ها در تولید محتوا قرار گیرد و البته نباید این بار نیز گرفتار شعارزدگی شد و ناخواسته مخاطب را به سمت تولید خارجی هدایت کرد. باید به صدای کودکان گوش داد و در پاسخ به آن محتوا ارائه کرد.