تورم تولید
شاخص تورم تولید، به عنوان تورم پیشنگر مصرف محسوب میشود؛ یعنی روند شاخص تورم تولید با فاصله زمانی به بخش مصرف خواهد رسید و اگر هزینه تمامشده تولید بالا رود طبیعی است که با عرضه کالاها با قیمت جدید، شاهد افزایش قیمت در سطح مصرف نیز خواهیم بود.
بر اساس گزارش مرکز آمار، شاخص قیمت تولیدکننده کشور در بهار 1400 نسبت به بهار 1399 به 73 درصد رسید. به عبارتی، میانگین قیمت دریافتی توسط تولیدکنندگان به ازای تولید کالاها و خدماتشان در داخل کشور، در فصل بهار 1400 نسبت به فصل بهار سال 1399 بالغ بر 73 درصد گران شد.
در بهار 1400 تورم نقطه به نقطه بخش کشاورزی 71٫9 درصد، بخش معدن 154 درصد و بخش صنعت 94٫7 درصد بود که ارقام بیسابقهای از گرانی تولید در کشور محسوب میشوند.
این در حالی است که شاخص نقطه به نقطه قیمت تولیدکننده کشور در بهار 1392 و همینطور تورم بخش صنعت حدود 45٫5 درصد بود. بدین ترتیب در پایان دولت دوازدهم نسبت به دولت دهم، شاخصهای قیمت تولیدکننده در بخشهای مختلف اقتصادی کشور رشد 1٫5 تا 2 برابری کرده است.
تورم نقطه به نقطه تولیدکنندگان صنعتی در بهار 1400 به 94٫7 درصد رسید که بالاترین میزان تورم بخش تولید در دو دهه اخیر است. تورم نقطه به نقطه تولیدکنندگان صنعتی نسبت به پایان دولت دهم 45٫5 درصد در بهار 1392 بیش از 2 برابر شده بود تبعات سنگین این فاجعه را در ماههای بعد از دولت دوازدهم در تورم بخش مصرفی شاهد بودیم.
بیشترین رشد سالانه شاخص قیمت تولیدکننده از سال 1371 تاکنون در شهریورماه 1400 با 80.9 درصد و بیشترین میزان نرخ تورم نقطه به نقطه تولیدکننده در اردیبهشت 1400 با 101.3 درصد رخ داده است. با روی کار آمدن دولت سیزدهم نرخ تورم از شهریورماه روند کاهشی را آغاز کرد.
تورم تولیدکننده در دولت گذشته رکورد پس از انقلاب را زده بود. تورم نقطهای بخش تولید که در دولت گذشته برای اولین بار 3 رقمی شده و از 100 درصد هم عبور بود، در دولت سیزدهم افت چشمگیری پیدا کرده است.
آمارهای بانک مرکزی نشان میدهد تورم نقطه به نقطه تولیدکننده درست در ماههای پایانی دولت گذشته از مرز 100 درصد هم عبور کرده و برای اولین بار در تاریخ پس از انقلاب سه رقمی شده و به 101 درصد رسیده بود. با این حال مسیر تورم تولیدکننده در دوران دولت سیزدهم کاملا نزولی شد به طوری که این شاخص در اردیبهشت ماه 1402 به 32 درصد کاهش یافت. کاهش تورم نقطه به نقطه تولیدکننده به کمتر از یک سوم طی کمتر از دو سال، بهبود چشمگیری در این شاخص را نشان میدهد. هرچند تورم 32 درصدی هم رقم بالایی است اما روند نزولی آن، تصویری امیدوارکننده از کاهش بیشتر این شاخص در ماههای آتی را ارائه میکند.
شاخص بهای تولیدکننده (Producer Price Index) بهعنوان یک نماگر اقتصادی از کاربرد ویژهای در حسابهای ملی برخوردار میباشد. این شاخص از سال 1369 در ایران توسط بانک مرکزی محاسبه و منتشر میشود.
شاخص بهای تولیدکننده (تورم تولید) تغییرات قیمت کالاها و خدمات تولید و عرضه شده توسط تولیدکننده به عمدهفروشی، خردهفروشی، صنایع، مصرفکننده نهائی و یا خریداران خارجی را نشان میدهد و نمایانگر روند تغییرات قیمتها از دیدگاه تولیدکننده و خریدار در بخشهای مختلف اقتصادی مانند کشاورزی، ماهیگیری، صنعت، خدمات و... میباشد.
از جمله کاربردهای متنوع این شاخص میتوان به استفاده آن به عنوان تعدیلکننده (deflator) در حسابهای ملی و نیز در نقش نماگر پیشنگر (Leading Indictor) شاخص تورم اشاره نمود.
تورم تولید درواقع بیانگر تورمی است که در آینده نزدیک در بخش مصرف ایجاد خواهد شد زیرا افزایش هزینههای تولید در هر بخش منجر به افزایش هزینه مصرفکننده میشود.
هنگامی که قیمت کالایی در زنجیره تولید افزایش مییابد با یک وقفه زمانی این افزایش قیمت خود را در بازار مصرفکنندههای خرد نیز نشان خواهد داد. به بیان سادهتر تورم ایجاد شده در شاخص قیمت تولیدکننده با یک فاصله زمانی خود را در شاخص قیمت مصرفکننده نمایان خواهد کرد. این فاصله زمانی در بخشهای مختلف (انواع مختلف کالاها) با یکدیگر متفاوت است.
آمار بانک مرکزی نشان میدهد تورم نقطه به نقطه تولید برای اولین بار در دهههای اخیر در دولت روحانی سه رقمی شد به طوری که در اردیبهشت 1400 به 101.3 درصد افزایش یافت که از زمان شروع گردآوری آمار تورم تولید توسط بانک مرکزی (1370) تاکنون بیسابقه بوده است.
طبیعی است که آن تورم تاریخی بخش تولید در اواخر دولت روحانی با تأخیر چندماهه افزایش خود را بر کالاهای مصرفی (تورم) گذاشت و به سفره مردم رسید که متاسفانه همزمان با شروع به کار دولت سیزدهم بود.
در تیرماه 1400 و همزمان با آخرین ماه کاری دولت دوازدهم تورم بخش تولید به 83.6 درصد رسید. اما در دولت سیزدهم روند کاهشی تورم تولید شروع شد.
نگاهی به آخرین آمارهای تورم تولیدکننده نشاندهنده روند نزولی این شاخص از ابتدای روی کار آمدن دولت سیزدهم در تابستان 1400 است. به عبارت دیگر نرخ تورم تولیدکننده از 73 درصد در بهار 1400 به 46 درصد در زمستان 1401 کاهش یافت که افت 27 واحد درصدی را نشان میدهد. بررسی تورم تولیدکننده در فعالیتهای مختلف اقتصادی نیز بیانگر افت قابل توجه این شاخص در طول این بازه زمانی است. کاهش این شاخص در بخش معدن از 154 در بهار 1400 به 33 درصد در زمستان 1401 و در بخش صنعت از 94 درصد به 29 درصد بیانگر این موضوع است که میانگین قیمت دریافتی توسط تولیدکنندگان محصولات صنعتی به ازای تولید کالاهای خود در داخل کشور، در زمستان 1401 نسبت به بهار 1400 افت شدیدی داشته است. نگاه دقیق‌تر به روند تورم تولیدکننده نشان میدهد در دولت دوازدهم این شاخص به سقف تاریخی خود رسیده بود و با تغییر دست فرمان سیاستگذاری اقتصادی در دولت سیزدهم، روند این شاخص نیز تغییر کرد و مسیر کاهشی را به ثبت رسانده است. اثر کاهش تورم تولیدکننده را میتوان در روند نزولی تورم مصرفکننده نیز در ماههای پیشرو مشاهده کرد. البته ذکر این نکته ضروری است که مضاف بر اینکه شاخصPPI پیشرانی برای تورم مصرفکننده است اما تاثیر روند نزولی این شاخص از تابستان 1400 تا کنون در روند کاهشی تورم مصرفکننده قابل مشاهده است.