نیازمند مفاهیم انسانی و اخلاقی هستیم

نیلوفر ساسانی/ سومین فیلم سینمایی اکران شده در گروه سینمایی هنر و تجربه در دور جدید فعالیت‌های این گروه، فیلم سینمایی «بی‌آبان» به کارگردانی مهرداد کورش‌نیا است. مهرداد کورش‌نیا فیلمنامه‌نویس و ‌نمایشنامه‌نویس شناخته شده عرصه هنر‌های تصویری و نمایشی است و نویسندگی فیلمنامه‌ سریال‌هایی همچون ‌«کرگدن»، «ممنوعه» و نمایشنامه‌هایی همچون «قرار» و «عزازیل» را برعهده داشته است. این فیلم با حضور بازیگرانی همچون رضا اخلاقی‌راد، علیرضا استادی، نسیم ادبی، صحرا اسداللهی، بابک نوری و... هم اکنون در گروه سینمایی هنر و تجربه در حال اکران است. به همین مناسبت مهرداد کورش‌نیا به «ایران» از تجربه کارگردانی «بی‌آبان» گفته است.

​​​​​​​در ابتدای گفت‌وگو برایمان از چگونگی شکل گرفتن ایده و مضمون فیلم بگویید.
داستان این فیلم درباره جنگلبانی است که در همان ماهی که قرار است ازدواج کند بعد از یک حادثه‌، دچار عذاب‌وجدان می‌شود. ایده وجدان به‌عنوان یک امر اخلاقی یکی از مهم‌ترین مفاهیم تاریخ آثار دراماتیک، رمان و غیره‌ است. سال‌ها علاقه‌مند بودم در مورد این مضمون فیلمنامه بنویسم. سال‌ها پیش قصه اولیه مردی را شنیدم که در دوران سربازی به‌صورت غیرعمد و اتفاقی باعث مرگ دختربچه‌ای می‌شود و آن را پنهان می‌کند اما سال‌ها بعد، به‌خاطر اینکه خودش صاحب دو دختر شده عذاب وجدانی به مراتب شدیدتر سراغ‌اش می‌آید. این داستان اولیه مبنای نگارش فیلمنامه «بی‌آبان» شد و در همکاری با علی اصغری طی دو ماه به نگارش درآمد.
شما و آقای اصغری پیش از این در دو سریال پربیننده «ممنوعه» و «کرگدن» به‌عنوان فیلمنامه‌نویس همکاری داشتید. «بی‌آبان» سومین همکاری مشترک شماست. درباره نحوه تعامل و همکاری‌تان توضیح دهید.
در مرحله نگارش طرح و شکل‌گیری داستان تعامل طوفان فکری داشتیم و بعد از این مرحله و بده‌بستان‌ها که داستان را کامل کردیم، مرحله فنی نگارش شامل سیناپس و نوشتن دیالوگ‌ها شروع شد که این مرحله را با تقسیم کار جلو بردیم. این شیوه کمک می‌کرد که با سرعت بیشتر و خطای کمتری خلق داستان و کاراکتر و در نهایت شکل‌گیری فیلمنامه به سرانجام برسد.
علاوه بر این آثار شما در فیلمنامه «قصیده گاو سفید» هم در قامت فیلمنامه‌نویس حضور داشتید و بیشتر به‌عنوان نویسنده در تئاتر و سینما شناخته‌شده هستید. چطور شد که این بار به‌سراغ کارگردانی فیلم رفتید؟
در ابتدای امر و در ۱۳۷۶ من کارم را با فیلمسازی و از سینمای جوان شروع کردم و در سال ۱۳۸۰ به‌صورت جدی در عرصه تئاتر به‌عنوان نویسنده و کارگردان به‌طور منظم فعالیت کردم. اما فعالیتم در سینما و سریال‌سازی با فیلمنامه‌نویسی آغاز شد. به‌خاطر سابقه کارگردانی در تئاتر علاقه داشتم که نوشته‌های خودم را کارگردانی کنم. به این دلیل که شما وقتی به‌عنوان فیلمنامه‌نویس فیلمنامه‌ای را می‌نویسید در هنگام تولید سلایق افراد مختلفی از جمله تهیه‌کننده و کارگردان گاهی به گونه‌ای به نوشته‌ شما اضافه می‌شود که ممکن است از جهان‌بینی و نگاه شما فاصله زیادی داشته باشد. به‌عنوان مثال بارها با این پرسش از سوی کسانی که سال‌ها من را در عرصه تئاتر می‌شناختند و با آثار من در این حوزه آشنایی داشتند مواجه شدم که چرا در این سه سریال نگاه تجاری یا عامه‌پسند داشته‌ای و از جهان‌بینی‌ نمایشنامه‌هایت فاصله گرفته‌ای. این اتفاق برگرفته از پروسه تولید سفارشی و تولید صنعتی آثار است. برای همین تصمیم گرفتم در عرصه تصویر هم با نگاه و جهان‌بینی خودم اثری را بسازم که زیبایی‌شناسی و سلیقه مهرداد کورش‌نیا کاملاً در آن مستتر باشد.
شاخص‌ترین مؤلفه این سبک سلیقه و زیبایی‌شناسی در «بی‌آبان» چیست؟
بیشتر همکاران تئاتری من که به عرصه سینما آمده‌اند مثل رویکردشان در حوزه تئاتر، فیلم‌هایشان را هم در فضاهای محدود و داخلی ساخته‌اند. تمام تلاش من این بود که در این فیلم تصاویر متنوع بصری و نماهای باز بیرونی فیلم را با جلوه سینمای خوش‌تصویر به نمایش بکشم. مضمون فیلم هم درباره عذاب‌وجدان است که ما در این فیلم در قالب قهرمان با آن مواجه می‌شویم. در واقع فیلم بر محور جدال شخصیت با عامل بیرونی نیست، بلکه در چالش با خود است. به‌ همین خاطر ما شاهد یک شخصیت درون‌گرا و بطنی هستیم. از این‌رو شاهد سکانس‌ پلان‌های طولانی و گاهی بدون کلام با روایتی آرام و کم‌تصادم هستیم.
چطور شد که فضای ساخت فیلم را به تالش بردید؟
باز به همان دلیل که ما قصد ساخت یک فیلم بطنی و آرام و کم‌تنش درباره یک فرد درون‌گرا را داشتیم و بر همین اساس احتیاج به تنوع تصویری و نشانه‌های متنوع بصری از طبیعت داشتیم که جغرافیای منطقه تالش و اسالم به خلخال این امکان را برای ما به وجود می‌آورد.
 عوامل فنی بخصوص فیلمبردار تأثیر مستقیمی بر درآمدن این فضا داشته است. از نتیجه این همکاری و ترکیب عوامل تولید بگویید.
تهیه‌کننده و فیلمبردار این فیلم علی‌محمد قاسمی از باتجربه‌ترین فیلمبرداران ایران در فضای طبیعت هستند و همان‌طور که اشاره کردید حضور ایشان کمک‌های شایانی به ساخت این فیلم کرد. بقیه عوامل فنی با توجه به رویکرد فیلم همکاری و همدلی زیادی برای به‌ثمرنشستن این فیلم انجام دادند به‌عنوان مثال بازیگران این فیلم که همگی سابقه حضور در تئاتر را دارند با همدلی و گذشت به تولید این فیلم مستقل و کم‌هزینه کمک کردند.
به هزینه‌ تولید فیلم و مستقل‌بودن اشاره کردید. هزینه‌ این فیلم را چه نهاد یا افرادی تأمین کرده‌اند؟
با اینکه این فیلم با بازیگران شناخته‌شده و عوامل فنی درجه یک سینمای ایران تولید شده اما تمامی هزینه ساخت توسط سرمایه شخصی خود من تأمین شده و هیچ کمکی نه از سوی بخش خصوصی و نه دولتی به این فیلم اختصاص پیدا نکرده است. حتی بنیاد سینمایی فارابی که در دولت قبل موظف به حمایت از آثاری بود که جغرافیای متنوع کشور و مضامین انسانی و اخلاقی مثل این فیلم را تصویر می‌کنند، هیچ‌گونه حمایتی نکرد. درصورتی ‌که این فیلم تاکنون موفق به راهیابی به هفت جشنواره معتبر بین‌المللی شده است. این سؤال باقی است که گزینش فارابی برای حمایت از تولیدات فرهنگی و غیرتجاری چگونه اعمال می‌شود؟
در شرایط نامطمئنی به اکران فیلم رضایت داده‌اید. دلیل انتخاب این برهه زمانی برای اکران عمومی فیلم چه بود؟
در تابستان سال‌جاری فیلم «بی‌آبان» باتوجه به کیفیت ساخت و حضور در جشنواره‌های مختلف خارجی توسط گروه سینمایی هنر و تجربه انتخاب و در باکس اکران این مجموعه قرار گرفت. قرار بود از اوایل مهرماه اکران فیلم در سراسر کشور آغاز شود اما به‌دلیل مسائل جاری اکران آن دو ماه به تأخیر افتاد. بنابراین با پیشنهاد دوستان و انتخاب آگاهانه من به‌عنوان مالک و کارگردان این فیلم تصمیم به اکران گرفتیم. یکی از دلایل من این بود که مضمون این فیلم درباره وجدان و اخلاقیات در انسان است که در هر شرایطی آدمی موظف به رعایت آنهاست.
از شرایط اکران فیلم راضی هستید؟
از دوستان هنر و تجربه که فرصت اکران این فیلم را فراهم کردند، تشکر می‌کنم. اکران این فیلم که با هزینه شخصی تولید شده در شرایط کنونی که مردم اقبالی به حضور در سینما ندارند یک حرکت آگاهانه است زیرا ترجیح می‌دهم این فیلم را در شرایطی اکران کنم که بیشتر از هر زمانه‌ای به مفاهیم انسانی و اخلاقی نیاز داریم.