کوسه ایرانی در تور قاچاقچیان قاتل

بیتا  میرعظیمی
خبرنگار
سال‌ها است که کوسه‌های ایرانی به شکل غیرقانونی در خلیج‌فارس مثله می‌شوند تا در کشورهای شرق آسیا و با قیمتی ناچیز سوروسات سوپ «باله چینی» فراهم شود. هر بار نیز که خبر کشتار دسته‌جمعی کوسه‌ها منتشر می‌شود، مسئولان بار گناهان را به دوش نیروهای گارد ساحلی انداخته و از تعداد اندک‌ نیروها به منظور پایش دقیق و دائمی سخن می‌گویند.
همین هفته گذشته بود که فرمانده انتظامی ویژه و پایگاه دریابانی کیش، از کشف محموله بزرگ باله‌های کوسه ماهیان در خطر انقراض توسط دریابانان کیش خبر داد. به گفته سرهنگ علی‌اصغر جمالی، دریابانان کیش حین گشت‌زنی در آب‌های حوزه استحفاظی، یک فروند لنج باری را توقیف کرده و در نتیجه بازرسی‌های به عمل آورده، متأسفانه بیش از 2500 قطعه از انواع کوسه ماهیان کوچک و بزرگ در خطر انقراض، کشف و ضبط شد. در این خصوص 5 نفر دستگیر و این فروند لنج نیز توقیف شد. متأسفانه قیمت بالای باله کوسه‌ها و علاقه کشورهای شرق آسیا به آن، بلای جان این گونه‌های حیوانی شده و همه ساله تورهای زیادی را به‌ جان این  گونه در معرض انقراض انداخته است. باله کوسه در تایلند، هنگ‌کنگ و چین مشتریان پروپا قرصی دارد. سوپ باله نیز در میان چینی‌ها بسیار محبوب و صد البته بسیار گرانقیمت است؛ همین امر نیز باعث شده تا آنها پول خوبی برای کوسه‌های ایرانی بدهند. صید کوسه‌ها در سواحل ایران اگرچه مصرف داخلی ناچیزی دارد، اما با سفارش مشتری‌های خاص و رابط‌های بین‌المللی صورت ‌می‌گیرد. باله بالایی و دم کوسه‌، مشتری‌هایی ویژه در چین، ژاپن و چند کشور دیگر شرق آسیا دارد و روی دریا فروخته شده و توسط شرکت‌های خصوصی صید و فریز شده یا لابه‌لای ماهی‌های دیگر صادر ‌می‌شود.
کوسه‌های در حال انقراض، در حالی شکار می‌شوند که برابر قانون، صید، حمل و خرید و فروش کوسه‌ها با هدف صید اصلی و ضمنی، ممنوع بوده و جریمه صید هر کوسه در قانون شکار و صید، حدود ۳۰میلیون تومان تعیین شده است. با این حساب متخلفان دستگیر شده در کیش، باید 75میلیارد تومان جریمه پرداخت کنند. البته کارشناسان محلی می‌گویند: «با توجه به اینکه نوع گونه کوسه‌های ضبط شده مشخص نیست، حداقل جریمه 10میلیون تومان محاسبه می‌شود.» بنابراین در حال حاضر میزان جریمه 2500 باله کوسه کشف شده در منطقه آزاد کیش 250میلیارد تومان برآورد می‌شود.
 اما آیا تا به حال شواهد و مستندات این جرایم از سوی سازمان محیط‌زیست دریافت شده است؟ چگونه می‌شود که تجارت کوسه هر روز سازمان یافته‌تر شده و نهادهای نظارتی همچنان در غفلت به سر ببرند؟
به اعتقاد بسیاری از فعالان محیط‌زیست، زاد‌ و ولد در کوسه‌ها بالا بوده و افرادی که روی انقراض و نسل‌کشی کوسه‌ها اصرار می‌ورزند، صاحبان کشتی‌های صنعتی هستند که می‌خواهند شکار و کوسه‌ها را تحت اختیار و مالکیت خود بگیرند. آنها معتقدند این افراد، ایرانیان با نفوذی هستند که توانسته‌اند کشتی‌های خارجی را  تحت مالکیت خود درآورده و به صیدهای غیرقانونی در خلیج‌فارس بپردازند.
با‌ وجود حجم بالای کشتار بی‌رحمانه کوسه‌ها در خلیج‌فارس و فضای بالای اعتراضی در فضای مجازی، «افشین عسگری»، مسئول دریایی اداره کل حفاظت محیط‌‌زیست هرمزگان در گفت‌و‌‌گو با «ایران»، هرگونه اطلاع‌رسانی درخصوص این قتل‌عام را به پایان مراحل دادرسی در قوه قضائیه موکول کرده و می‌گوید: اداره حفاظت محیط‌زیست منطقه، درخواستی مبنی بر اطلاع‌رسانی از کشف محموله بزرگ باله‌های کوسه ماهیان توسط دریابانان ناوبر شناور کیش و بررسی زیست‌محیطی از این جنایت ارائه داده است که به محض دریافت گزارش‌های لازم، اطلاع‌رسانی‌های لازم انجام خواهد شد.
این مقام مسئول پیش‌تر در گفت‌و‌گو با «ایران»، صید این گونه‌های در حال انقراض را ممنوع دانسته و گفته بود: متأسفانه در چند سال اخیر تقاضا برای باله کوسه و همچنین روغن جگر آن، با هدف درمان پادرد و کمردرد زیاد شده است. درحقیقت بعد از ممنوعیت صید کوسه‌ها، این گونه‌های حیوانی در حال انقراض، به‌صورت غیرقانونی به خارج از استان فرستاده می‌شوند.
به‌گفته عسگری، کوسه در بالاترین رده زنجیره غذایی در خلیج‌فارس قرار دارد که جمعیت سایر آبزیان، تنوع‌زیستی و تعادل اکولوژیک دریا را کنترل می‌کند. در حقیقت این گونه‌ها، در اقیانوس‌ها نقش جاروبرقی را ایفا کرده و محیط را متعادل نگه می‌دارند.
به گفته این مقام مسئول، فروش فیله کوسه با دوز و کلک در بازارهای داخلی نیز در جریان بوده و به‌عنوان شیرماهی به مردم فروخته می‌شود. حتی فیله کوسه به‌ جای ماهی هور یا زرده هم  به صورت تُن  و در بازار توزیع می‌شود. او همچنین یادآوری می‌کند که گوشت ماهی‌های تن، قرمز است و هر تنی که از گوشت سفید تشکیل شده احتمالاً فیله کوسه یا ماهی دیگری است.
وی یکی از دلایل شکار کوسه‌های در معرض انقراض را عدم وجود یگان ساحلی دریا از سوی سازمان حفاظت محیط‌‌زیست دانسته و می‌گوید: دستگاه‌های درگیر با دریا باید با همکاری سازمان حفاظت محیط‌‌زیست یک یگان دریایی برای حفاظت خلیج‌فارس ایجاد کنند. او درباره چرایی و چگونگی صدور باله کوسه به کشورهای آسیای شرقی با‌ وجود ممنوعیت شکار کوسه هم می‌گوید: «چند سال پیش گمرک‌ تهران مجوز صادرات باله کوسه را داد. من در نامه‌ای خواستار توضیح سازمان شیلات مبنی بر چرایی صادرات باله کوسه با‌وجود ممنوعیت شکار آن شدم؛ اما شیلات پاسخی به نامه محیط‌‌زیست نداد.»
همچنین روز گذشته داوود میرشکار رئیس اداره کل حفاظت محیط‌زیست سیستان و بلوچستان از کشف و ضبط 16 هزار باله و قطعه کوسه قاچاق در چابهار خبر داد.