رقابت برای سهم خواهی از ایران

1319 را باید سال ترس، سراسیمگی، سردرگمی و بلاتکلیفی پادشاهی رضاشاه دانست و با واژه «سرگیجه حکومت» از آن یاد کرد؛ اما نشانه‌های این توصیف‌ها را باید در تلاش دولت ایران در اوج روزهای جنگ برای نزدیکی به تمام طرف‌های جنگ دانست. آتش جنگ جهانی دوم هر روز کشور جدیدی را با یک حمله هوایی یا زمینی به دام خود می‌انداخت و دولت ایران که از همان ابتدای شروع جنگ (8 شهریور 1318) اعلام بی‌طرفی کرده بود؛ پیش از هر زمانی ورود ارتش‌های خارجی از انگلیس گرفته تا شوروی را به خود نزدیک می‌دید. اگرچه که رضاشاه دلش با پیروزی آلمانی‌ها و هیتلر بود ولی از شکست او می‌ترسید و در این بین شوروی، انگلستان و امریکا شمشیر «داموکلس» خود را بالای سر ایران قرار داده بودند و دائم سهم خواهی می‌کردند. روز 5 فروردین با فشار اتحاد جماهیر شوروی قراردادی بین دو کشور به امضا رسید که هیچ کشتی که متعلق به دو کشور نباشد حق ندارد در دریای خزر کشتیرانی کند یا سفیر شوروی در تهران روز 16 تیر درخواست محرمانه‌ای به دولت ایران تحویل داد که کنترل آذربایجان، سواحل دریای خزر و صدور اجازه استفاده از فرودگاه‌های ایران و راه‌آهن سراسری کشور به دولت شوروی داده شود. در این میانه انگلیسی‌ها هم با برگزاری گردهمایی سه روزه در بمبئی طرح مداخله نظامی در ایران را مورد بررسی قرار دادند و کابینه جنگ در لندن به‌دلیل منافع نفتی این کشور در ایران که نقشی حیاتی برای آنها داشت، با اعزام نیرو به خلیج فارس موافقت کرد. همچنین انگلستان که در میانه جنگ به نفت و سرمایه‌های آن نیازمند بود، تصمیم گرفت بدون اجازه از ایران، استخراج نفت درمناطق دریایی ایران را آغاز کند. در کنار انگلستان و شوروی، امریکا هم باوجود اینکه هنوز پا به میدان جنگ جهانی نگذاشته بود ولی تلاش می‌کرد تا سهم خود را از طریق فشار بر ایران بردارد و به‌همین منظور روز 10 فروردین 1319 سفارت امریکا در تهران طی یادداشتی از وزارت امورخارجه ایران درخواست کرد تا آخرین نقشه‌های خطوط راه‌آهن و راه‌های شوسته و مهم کشور را به این سفارت تحویل دهد. در این بین سر ریدر بولارد وزیر مختار انگلیس  در تهران در نامه‌ای به تمام کنسولگری‌های کشورش در ایران اعلام کرد؛ فعالیت مهندسان و افراد آلمانی در ایران باید به‌عنوان دشمنی با منافع انگلستان تلقی شود. در شهریور 1319 و با گذشت حدود یک سال از شروع جنگ جهانی دوم؛ آتش جنگ هر روز بیشتر به  ایران نزدیک می‌شد و اشغال کشورمان با منابع عظیم نفتی بیش از گذشته به خواسته هریک از طرفین درگیر جنگ بدل می‌شد.