ایران در انتظار رکورد تولید روزانه یک میلیارد مترمکعب گاز

علی شمس اردکانی
کارشناس ارشد انرژی
رئیس‌جمهوری، روز گذشته در اجتماع بزرگ مردم تهران در مراسم راهپیمایی چهل‌ویکمین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی یک خبر مهم درخصوص تولید گاز به زبان آورد و آن را افتخارآمیز نامید. آن‌طور که آقای روحانی می‌گوید «در پایان امسال به واسطه فعالیت‌های در حال اجرا، تولید گاز کشور به هزار میلیون متر مکعب در روز می‌رسد.» به این معنی که ایران هزار میلیون متر مکعب گاز برای مصرف در داخل کشور و صادرات خواهد داشت.» رئیس‌جمهوری در این سخنرانی آماری را بیان کرد که نشان‌دهنده افزایش توان تولید گاز کشور در سال‌های پس‌از انقلاب بود. آقای روحانی می‌گوید که «میزان تولید گاز در زمان پیروزی انقلاب ۱۱۰ میلیون متر مکعب در روز و در شروع به کار دولت یازدهم، ۶۲۵ میلیون متر مکعب در روز بوده است.» این ارقام نشان می‌دهد که پایان سال میزان تولید گاز کشور نسبت به 4 دهه قبل، تقریباً 9 برابر می‌شود و بیش از 400 میلیون متر مکعب آن در دولت تدبیر و امید رقم خورده است. البته ذکر این نکته ضروری است که در ابتدای انقلاب، تولید گاز کشور بیشتر از نوع گازهای همراه نفت بود و اکنون ایران به واسطه توسعه میادین مستقل و مشترک گازی یکی از تولیدکنندگان بزرگ گاز جهان است. ایران دارنده بزرگ‌ترین ذخایر گازی جهان در کنار روسیه است و اینکه امروز یکی از تولیدکنندگان بزرگ گاز جهان هستیم نیز به‌خاطر وجود این ذخایر در کشور است اما توجه به یک نکته ضرورت دارد؛ اینکه افزایش برداشت گاز طبیعی در کشور ما در اوج تحریم‌ها و فشارهای خارجی رقم خورده است. مسأله‌ای که کشورهای دیگر تولیدکننده گاز با آن مواجه نبوده‌اند. اما سؤال اینجاست که آیا توانسته‌ایم ارزش بین نسلی این حجم عظیم گاز تولیدی در کشور را حفظ کنیم؟ متأسفانه پاسخ این سؤال منفی است. ما همانقدر که در افزایش تولید گاز طبیعی در تمام این سال‌ها موفق بوده ایم، در کاهش شدت مصرف این سوخت پاک و تبدیل آن به ارزش افزوده ضعیف عمل کرده‌ایم.
در دنیا به شاخص شدت مصرف انرژی توجه ویژه‌ای می‌شود. مدام در کشورهای توسعه یافته جهان محاسبه می‌شود که چقدر تولید ملی کشور در مقابل افزایش مصرف یک واحد انرژی مانند گاز طبیعی بیشتر شده است. برنامه‌ریزی‌ها بر این محور است که این افزایش شدت مصرف انرژی بیشتر در رشد تولید ناخالص داخلی و سرمایه گذاری‌های اقتصادی ظاهر شود تا مصرف. اما در ایران افزایش مصرف گاز، نمود ویژه‌ای در بخش مصرف دارد. به‌طوری که اخیراً اعلام شد بخش خانگی 600 میلیون متر مکعب گاز در روز از حجم گاز تولیدی کشور را به خود اختصاص داده است و به نوعی در حال هدر سوزی است. این حجم از مصرف گاز در بخش خانگی به هیچ عنوان با قواعد اقتصادی همخوانی ندارد. ما گرفتار هدرسوزی گاز شده‌ایم و متأسفانه تعریف درستی از مصرف انرژی تولیدی در کشور نداریم. به همین خاطر است که زمستان‌ها و با افزایش مصرف گاز در کشور، گرفتار آلودگی هوا می‌شویم و نه تنها ثروت کشور را تبدیل به دود می‌کنیم، بلکه هزینه‌ای بیش از آن به خاطر تولید دی اکسید کربن و آلوده‌سازی کره زمین به‌خود تحمیل می‌کنیم. درحالی که ضرورت دارد نگاه ما به نفت و گاز، مبتنی بر کالاهای سرمایه زا باشد. یعنی به ازای افزایش تولید گاز و مصرف آن باید تولید و اشتغال نیز رشد کند.
اکنون با آغاز شمارش معکوس برای تولید یک میلیارد متر مکعبی گاز، لازم است که به این موازنه توجه بیشتری کنیم. آیین نامه‌ها و قوانین مربوط به بهبود مصرف سوخت را بازآرایی و اجرای آنها را الزامی کنیم. گاز را به‌جای هدرسوزی در خانه‌ها به سوختی برای اشتغالزایی و ایجاد سرمایه برای نسل‌های بعد تبدیل کنیم. از گاز به‌عنوان ابزاری برای چسبندگی اقتصادی و چانه زنی‌های بین‌المللی استفاده کنیم.
متأسفانه نوع نگاه ما به‌گاز باعث شد که قطر، کشور رقیب در میدان گازی پارس جنوبی، امروز بازیگر اصلی بازار گاز باشد. اما ایران نیز باید به این معادلات با جدیت بیشتری ورود پیدا کند و با ظرفیت تولیدی که ایجاد شده است، سهمی در بازار بین‌المللی گاز بگیرد. آن زمان است که می‌توانیم به افزایش تولید گاز کشور افتخار کنیم.